Gylen: “Nuk kam tjetër qëllim veç fitimit të kënaqësisë së Zotit”
I lindur në Turqi dhe prej disa kohësh me banim në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Fethullah Gylen konsiderohet nga shtypi amerikan si një nga udhëheqësit shpirtërorë më me ndikim në planet. Si filozof, teolog dhe predikues fetar, ai është një prej themeluesve të një lëvizjeje e cila është e përhapur në mjaft vende dhe është mjaft aktive në shumë fusha të ndryshme të jetës, që nga ekonomia e deri tek arsimi.
Ai u bë promotor i një lëvizjeje ndërkombëtare që ka të bëjë me shoqërinë civile, ekonominë dhe veçanërisht arsimimin: “dhuratën më të madhe që një brez mund t’i japë një brezi tjetër.”
Intervistuar nga Michelle Brignone
Në vitin 2008, revista Foreign Policy, mbi bazën e një studimi, e shpalli mendimtarin turk Fethullah Gylen si intelektualin më me ndikim të planetit. Gylenit nuk i pëlqen të përkufizohet si udhëheqës shpirtëror e megjithatë, përvoja e tij ka gjeneruar një lëvizje islamike mbarë- botërore, mjaft aktive veçanërisht në fushën e arsimimit. Ashtu si mësuesi i tij Said Nursi, Gylen mendon se Kurani, duhet të lexohet pa e ndryshuar përmbajtjen e tij dhe përherë nën dritën e traditës islame. Si mësues, shkrimtar, mendimtar, imam dhe protagonist i dialogut ndërfetar, Gylen është aktiv në shumë fronte. Qëllimi i tij siç pohon edhe në këtë intervistë, është i qartë: “Ta bëjë Emrin e Zotit të njohur në çdo cep të globit.”
A mund të flisni pak rreth përvojave, sfidave apo rrethanave të cilat kanë lënë gjurmë në jetën tuaj? Së fundmi ne kemi vizituar qytetin e Urfës ku pamë edhe varrin e Said Nursiut. Cili ka qenë impakti i këtij mendimtari dhe reformatori në zhvillimin tuaj personal dhe intelektual?
Unë mund të them me bindje se kam qenë gjithmonë i prekur thellësisht nga altruizmi dhe përpjekjet vetëmohuese të shokëve tanë në këtë lëvizje vullnetarësh, të cilët përpiqen dhe sakrifikojnë pa llogaritur veten e tyre për të mirën e njerëzimit. Këto shërbime (hizmet siç quhen në turqisht), përfshijnë veprimtari në fushën e arsimit dhe edukimit, të cilat fillimisht nisën në një numër të vogël vendesh, me mundësi të kufizuara materiale, veprimtari të cilat më pas u përhapën me hapa të vegjël aty-këtu e pastaj gradualisht u shtrinë në të gjithë Turqinë dhe në mbarë botën. Këta edukatorë, ishin mjaft të vetëdijshëm për faktin se atyre u duhej të përballeshin me vështirësi të panumërta. Ata gjetën mbështetje nga njerëz të pastër me shpirt filantropik, fondacione dhe shoqata, e megjithatë ata hasën në mjaft pengesa dhe vështirësi serioze gjatë punës së tyre.
Nëse vlen ndopak mendimi im, do të thoja se Bediuzzaman Said Nursi është mendimtari më i madh i kësaj epoke, një person i veprimit, i cili vuante thellësisht nga plagët që lëndonin trupin e Islamit dhe të mbarë njerëzimit, ndaj ai ia kushtoi gjithë jetën e tij kësaj kauze. Ai ishte një dijetar i madh dhe një hero i moralit të lartë, nderit, vetëpërmbajtjes dhe shërbimit ndaj njerëzimit. Idetë dhe mënyra e tij e jetesës, më kanë frymëzuar thellësisht dhe kanë ndikuar gjerësisht tek unë , ashtu si tek çdo njeri tjetër i cili është njohur me jetën dhe veprën e tij. Ka patur disa personalitete të larta të cilët unë i konsideroj si më të shquarit dhe të cilët unë i kam admiruar gjatë gjithë jetës sime. Për shembull unë admiroj mjeshtrat e mëdhenj Sufi si Imam Rabbani, Mevlana Halit, Gazali, Abdulkadir Gejlani dhe Muhammed Bahauddin dhe jam përpjekur mjaft të kuptoj siç duhet vizonin e tyre. Unë ecjen në hapat e tyre e kam konsideruar gjithmonë si ecjen prapa të Dërguarit të Zotit. Sipas pikëpamjeve të mia, Bediuzzaman bën dallimin nga të tjerët për shkak se ai ishte një njeri i epokës moderne dhe unë e admiroj mënyrën e tij të përsosur, perceptimit dhe interpretimit të kësaj epoke.
Kur menduat ta transformonit përvojën tuaj personale në një lëvizje ndërkombëtare? Si mund ta përkufizoni natyrën dhe idealet e lëvizjes Gylen?
Edhe në këtë gjendje në të cilën ndodhem, i prekur prej sëmundjeve të rënda, ekzistojnë ende disa njerëz të cilët më konsiderojnë si “udhëheqës i një bashkësie fetare” apo “sheik i një urdhri fetar.” Këto fjalë më lëndojnë thellësisht. Unë u kam sugjeruar dhe i kam nxitur gjithmonë njerëzit të cilët respektojnë idetë e mia dhe të cilët kanë një përshtypje pozitive për personin tim, të merren me punë të cilat unë i konsideroj të mira dhe të dobishme. Për shembull, unë i kam këshilluar ata të hapin qendra trajnimi për provimet e pranimit nëpër universitete apo të hapin shkolla të niveleve të ndryshme. Më pas unë e kuptova se ndërsa sugjeroja hapjen e shkollave, shumë njerëz iu përgjigjen pozitivisht kësaj thirrjeje, duke ndarë të njëjtat pikëpamje me mua. Unë jam vetëm një mysliman dhe një qytetar i thjeshtë dhe kam bërë gjithçka kam mundur për të mirën e popullit tim, si detyrë qytetare. Sot, nocioni i kësaj lëvizjeje – apo “bashkësie” siç e quajnë atë - përfshin njerëz civilë të cilët ndajnë të njëjtat ndjenja, ide, përpjekje të përbashkëta në kërkim të përgjigjeve më të mira dhe konkluzioneve më praktike rreth pyetjeve të tilla si: “si mund t’i shërbejmë më mirë popullit tonë? Si mund të kontribuojmë në progresin e vendit tonë si në aspektin material ashtu edhe në atë moral? Si mund t’i ndriçojmë mendjet dhe zemrat e njerëzve?” Falë një virtyti të tillë, këta njerëz të mbushur me besim, i shtrinë krahët e tyre drejt Azisë, Evropës, Amerikës e madje edhe drejt Afrikës, duke ndërtuar qindra shkolla në vendet ku kanë shkuar. Ata kanë themeluar kompani dhe firma të cilat kanë sponsorizuar ndërtimin e shumë shkollave, siç kishin bërë më përpara në Turqi. Nëse mund të ketë një rol që unë kam luajtur në këtë proces dhe nëse mund të konsiderohem në njëfarë mënyre si person që i shërben njerëzimit, kjo mund të jetë vetëm për shkak të rekomandimeve që kam bërë. Ne nuk kemi asnjë qëllim tjetër përveçse të fituarit e kënaqësisë të Zotit. Unë nuk kam qëllim tjetër përveçse bërjen të njohur të Emrit të Zotit në çdo cep të botës, shpëtimit të besimit të njerëzve dhe fitimin e parajsës në botën tjetër, si dhe vendosjen e paqes dhe rendit në vendin tim dhe në mbarë botën. Unë kam qenë dhe vazhdoj të mbetem me bindje të palëkundur se paqja dhe rregulli i vërtetë mund të arrihen vetëm nëpërmjet duarve të individëve të përgjegjshëm, të cilët posedojnë moral të lartë dhe shpirt të gjerë dhe të cilët me vendosmëri shmangen nga çdo lloj akti korruptiv abuziv, të papërgjegjshëm dhe grabitqar.
Siç theksuat edhe më parë, ndërmjet veprimtarive që kryhen nga lëvizja Gylen, arsimi ka një rol parësor. Përse i është dhënë kaq rëndësi kësaj fushe? Çfarë përfaqëson arsimi për ju dhe në ç’mënyrë mendoni se ai do të ndikojë mbi brezin e ri?
Mbarë bota, me përparimin e teknologjisë së komunikimit dhe transportit, tashmë është shndërruar në një fshat të madh global. Të gjithë kombet i ngjajnë njëri tjetrit si fqinji i derës përballë. Brenda këtij mozaiku kombesh dhe shtetesh, ato kombe të cilat nuk kanë qenë në gjendje të mbrojnë identitetin dhe koloritin e tyre, janë të destinuar të shkrihen dhe zhduken në të ardhmen. Në të njëjtën mënyrë, të gjithë njerëzit do të mund të ruajnë ekzistencën e tyre nëpërmjet përqafimit të identiteteve të tyre kombëtare edhe më fort se më përpara, por kjo mund të ndodhë vetëm në përputhje të plotë me kërkesat e epokës moderne dhe natyrisht në konformitet të plotë me vlerat universale. Aliu, i cili zë një vend të rëndësishëm në historinë e Islamit, ka thënë: “Të gjithë myslimanët janë vëllezërit dhe motrat tona në fe dhe ata të cilët nuk janë myslimanë janë vëllezërit dhe motrat tona në njerëzi.” Të qenit “njeri” duhet të përbëjë objektivin e përbashkët i cili duhet të na bashkojë. Për këtë, qeniet njerëzore duhet të ngrihen në një nivel të respektuar vlerash morale dhe shpirtërore dhe zemrat e tyre duhet të mbushen me dashuri për “vëllezërit dhe motrat” në fe apo njerëzi. Vetëm në këtë mënyrë do të jemi në gjendje t’u lëmë trashëgim një botë më të mbarë dhe më të lumtur brezave të ardhshëm. Përgjatë gjithë historisë, brezat paraardhës kanë marrë mbi supe përgjegjësinë dhe kanë udhëhequr procesin e edukimit të brezave pasardhës, duke e konsideruar këtë akt si një detyre sublime. Në këtë pikëpamje, edukimi i mirë ka përbërë gjithmonë dhuratën më të çmueshme që një brez mund t’i lërë një tjetri. Arsimi i përgjithshëm dhe të mësuarit e moralit nuk lejojnë që qeniet njerëzore të devijojnë nga natyra e tyre humane e t’i nënshtrohen më pas epsheve dhe pasioneve trupore. Arsimi dhe edukimi në të njëjtën kohë zbulojnë dhe zhvillojnë aftësitë dhe cilësitë latente të qenieve njerëzore dhe ndihmojnë në shfaqjen e potencialeve të trashëguara në shpirtin e tyre. Edukimi dhe dialogu përbëjnë dy faqe plotësuese të një projekti për qytetërimin njerëzor. Ndërsa aspekti i parë është i përqendruar tek rritja e brezave të cilët e duan paqen dhe vëllazërinë, e në këtë mënyrë prodhimin e individëve me nivele të larta inteligjence dhe ndërgjegjeje, aspekti tjetër që përmenda më lart, duke qenë një pjesë plotësuese e domosdoshme e të parit, ka të bëjë me vendosjen dhe mbrojtjen e paqes nëpërmjet instalimit tek brezat më të rinj të kulturës së pranimit, statusit dhe pozitës së tyre vetjake si dhe nëpërmjet të qenit të hapur dhe mirëkuptues ndaj personave të ndryshëm nga ata.
Përpjekjet tuaja në sferën fetare ngjajnë si një sfidë ndaj laicizmit – një shtyllë kjo jo vetëm e Turqisë moderne por gjithashtu edhe e vendeve perëndimore ku lëvizja juaj është përhapur. A mendoni se modelet laike edhe sipas formave të adoptuara në Evropë dhe Amerikë janë ende të vlefshme sot, apo jeni të mendimit se marrëdhëniet ndërmjet politikës dhe fesë kanë nevojë të rishikohen?
Para së gjithash dua të theksoj se laicizmi përkufizohet si: “Një sistem në të cilin feja nuk ndërhyn në çështjet e kësaj bote dhe kur administrata shtetërore nuk ndërhyn në praktikat fetare të njerëzve, duke i lënë të lirë ata ta praktikojnë me lehtësi besimin fetar në jetën e tyre.” Individët vendosin me vullnetin e tyre të lirë nëse duan të jenë pasues të një besimi të caktuar fetar apo jo dhe se ata nuk mund të detyrohen me dhunë në asnjë mënyrë të besojnë apo të ndjekin praktikat e një feje të caktuar. Islami bazohet mbi vullnetin e lirë dhe i predikon të gjitha parimet e tij duke u mbështetur tek ky themel. Besimi fetar është i shenjtë; e për më tepër, kjo cilësi e të qenurit të shenjtë kërkon kushtin absolut sipas të cilit feja nuk duhet të kthehet në një instrument në çfarëdolloj përfitimi të kësaj bote. Politizimi i fesë dhe atribuimi i shenjtërisë përsa i përket opinioneve tona personale dhe perceptimeve administrative, mundet eventualisht të shpjerë në një pozitë të tillë që e zhvlerëson dhe e fyen fenë e vërtetë. Të vërtetat e fesë kanë nevojë të paraqiten në një mënyrë të tillë e cila të jetë qartësisht e kuptueshme dhe të qëndrojnë përtej çdo pikëpamjeje apo këndvështrimi politik. Prandaj unë mendoj se ata të cilët e politizojnë fenë, po i shkaktojnë aktualisht një dëm të pallogaritshëm asaj. Nën dritën e interpretimeve më të kujdesshsme dhe të përshtatshme të Kuranit dhe Sunetit të bëra në ditët tona, është e pamundur ta konsiderojmë Islamin në konflikt me demokracinë. Përsa i përket dimensioneve ligjore, filozofike dhe politike të laicizmit, ajo që vërejmë sot, është se laicizmi aplikohet në pjesë të ndryshme të botës brenda një konteksti politik, ndërsa në disa vende të tjera në sensin e tij ligjor. Laicizmi, domethënë ndarja e çështjeve shtetërore nga ato fetare, nënkupton neutralitetin e shtetit në çështjet fetare, apo siç theksojnë shumica e politikanëve, ruajtjen e fesë ne vendin dhe statusin e vet të përcaktuar dhe moslejimin e keqinterpretimit të saj. Laicizmi politik mund të ndryshojë për shkak të prirjeve dhe perceptimeve personale. Por unë mendoj se në Turqi, kur bëhen komente rreth laicizmit, nënkuptohet një lloj laicizmi i cili është mjaft i ndryshëm nga laicizmi ligjor apo filozofik. Siç theksohet edhe në librin e Ali Fuat Basgil të titulluar “Feja dhe Laicizmi”, laicizmi në Turqi kishte shumë pak ngjashmëri me laicizmin modern, ndaj interpretuesit e parë të këtij termi në Turqi e quanin laicizmin si “la-dini” (jo-fetare) duke nënkuptuar me këtë term mungesën e hapësirës për fenë në të gjithë sistemin. Megjithatë sistemi është sistem që do të thotë një entitet relativ, një trup fizik ndërsa feja është për njerëzit e vërtetë.
Një rishikim i rolit të Islamit në jetën publike po bëhet në ditët e sotme edhe në Turqi. A mendoni se ky zhvillim do të shpjerë në modifikimin rrënjësor të kulturës politike të vendit tuaj si dhe do të ndikojë mbi pozitën e tij gjeopolitike?
Pozita gjeopolitike e Turqisë si sot ashtu edhe në të ardhmen është e lidhur me vendin që zë Islami brenda shoqërisë. Fillimisht, ardhja jonë në Anadoll qe rrjedhojë e kësaj ndjenje dhe kësaj ideje. Pozita gjeopolitike që ne fituam më vonë në histori, duke përfshirë edhe periudhën e Perandorisë Otomane, u bë e mundur edhe sepse ne ishim të formuar në karakterin tonë me devotshmëri ndaj Islamit. Prandaj çështja këtu nuk shtrohet nëse vendi i Islamit në shoqëri mund të ndryshojë gjeopolitikën e Turqisë, por se në çfarë drejtimi do të rrjedhë ky ndryshim. Është theksuar shpesh më përpara fakti se myslimanët në Turqi e praktikojnë Islamin si një fe dhe se Islami politik përbën diçka të panevojshme dhe të gabuar. Feja qëndron ndërmjet individit dhe Zotit, ndaj ajo bazohet mbi sinqeritetin, intimitetin, mungesën e interesit material, kërkimin e kënaqësisë dhe miratimit të Zotit në çdo vepër dhe qëllim. Feja shërben për individin si mjet për rregullimin dhe të jetuarit e jetës së tij apo të saj mbi “kodrat e pastra dhe të smeraldta të zemrës.” Është absolutisht e gabuar të nënvleftësojmë krejtësisht aspektin shpirtëror të fesë dhe ta praktikojmë atë si një shfaqje ceremoniale, apo ta kthejmë atë në një subjekt pretendimesh dhe aparence. Politizimi i Islamit në një vend laik si Turqia, përbën një tradhti të madhe ndaj thelbit të Islamit, ndaj feja nuk duhet të përdoret kurrë si instrument politik.
Oasis ka publikuar së fundmi një intervistë në të cilën Monsinjor Padoveze ka vënë theksin mbi kushtet e këqija të kristianëve në Turqi dhe diskriminimin që ata përjetojnë. Vrasja e priftit italian si dhe vrasjet e Patër Andrea Santoro dhe gazetarit turko-armen Hrant Dink por gjithashtu edhe vrasjet e pjesëtarëve të tjerë të minoriteteve fetare, ngjajnë si shembuj tragjikë të kësaj situate. Sipas mendimit tuaj cila është situata aktuale e lirisë fetare në Turqi?
Thelbi i çështjes së lirisë së fesë dhe të besimit qëndron në idenë se gjithsecili duhet të jetë në gjendje të zgjedhë lirisht cilin besim fetar dëshiron të ndjekë, duke bërë të mundur plotësimin e detyrimeve të tij fetare pa iu nënshtruar asnjë lloj privimi, duke marrë kështu arsimimin e nevojshëm për ta praktikuar siç duhet atë që beson si dhe duke pasur mundësi t’ua mësoj fenë e tij edhe të tjerëve. Ata të cilët e shohin fenë vetëm si një çështje bindjesh personale e cila i përket vetëm ndërgjegjes së atij personi, e dëmtojnë atë me interpretime që janë në kundërshtim me tekstet hyjnore, si dhe kufizojnë fushën e saj të zbatimit dhe ndikimit, duke zvogëluar kështu përfitimet që Zoti nëpërmjet fesë u ka siguruar individëve, familjeve dhe shoqërisë. Në mbështetje të besimit të patundur në parimet e fesë, Islami i kushton gjithashtu një kujdes të madh praktikave dhe disiplinave fetare që kanë të bëjnë me rregullat morale si dhe përmban edhe kode të tjera që kanë të bëjnë me jetën familjare, shoqërore dhe legale. Vetëm myslimanët e vërtetë të cilët ndjekin dhe praktikojnë me rigorizitet rregullat e Islamit, kanë shfaqur respekt të sinqertë për çdo besim fetar, opinion apo filozofi jete, si dhe janë angazhuar gjithmonë në dialog të sinqertë, duke qenë në të njëjtën kohë mjaft tolerantë ndaj pasuesve të besimeve të tjera fetare. Nga ana tjetër, atë të cilët nuk kanë qenë në gjendje ta kuptojnë Islamin siç duhet, i kanë trajtuar këta njerëz të cilët ata i quajnë me termin “të tjerët” - sigurisht nëse kanë pushtet - me dhunë, forcë brutale, luftë, dhe me shumë lloje te tjera aktesh barbare dhe mizore. Që nga fillimi, Profeti Muhammed, paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të, u soll me pasuesit e besimeve të tjera fetare me një tolerancë të jashtëzakonshme, duke i motivuar edhe pasuesit e tij të vepronin në këtë drejtim, duke u bërë thirrje atyre të përmbushin detyrën e të qenit “ummetul vasat” (bashkësia e rrugës së mesme e cila qëndron larg nga çdo lloj ekstremizmi). Myslimanët e kanë zbatuar gjithmonë këtë thirrje dhe me përjashtim të disa qëndrimeve të ashpra dhe fanatike të ca njerëzve mendjengushtë dhe me ndërgjegje të errët, kanë vepruar gjithmonë me tolerancë të sinqertë, kanë qenë respektues ndaj besimeve fetare dhe filozofive të njerëzve të tjerë dhe nuk i kanë shtypur kurrë individët për shkak të ideve apo besimeve të tyre fetare. Ata nuk do të ishin në gjendje gjithsesi të vepronin kështu për shkak se vargu kuranor “Nuk ka dhunë në fe. Rruga e drejtë qëndron në dallimin në mënyrë të qartë nga rruga e gabuar...” (Kuran 2:256), haptazi u dikton atyre se si duhet të sillen. Myslimanët sigurisht besojnë se rezultati i zbatimit të rregullave fetare shpie në lumturi absolute. Por, nëse kemi parasysh vargun kuranor “Nuk ka dhunë në fe,” imponimi i njerëzve për t’u konvertuar në Islam, nuk është i pranueshëm. Përkundrazi, Islami angazhohet në mbrojtjen e të tjerëve ndaj çdo lloj detyrimi me forcë dhe i garanton çdo njeriu lirinë për ta jetuar dhe praktikuar fenë e tij në mënyrë komode. Angazhimet e Islamit në emër të lirisë së fesë, së besimit dhe të ndërgjegjes, janë mjaft të qarta. Unë mendoj se do të ishte e mjaftueshme të japim vetëm një shembull nga historia. Që nga ditët e ndritura të Profetit, duke vazhduar me emevitë, abasitë, e deri tek otomanët, të gjithë udhëheqësit – me përjashtim të disa rasteve sporadike – u kanë siguruar pakicave të drejtën për ta ruajtur dhe praktikuar besimin e tyre fetar, duke i lënë ata të lirë të ndjekin lirisht ceremonitë e tyre fetare dhe të festojnë ditët e shenjta, të shkollojnë fëmijët e tyre siç ata dëshironin, të bashkoheshin nën institucione të tilla si fondacione dhe grupime, në mënyrë që të ruanin ekzistencën e tyre, duke u restauruar atyre ndërtesat e vjetra të kultit, si dhe duke u ndërtuar atyre objekte të reja adhurimi, duke mos kërkuar asgjë në këmbim prej tyre përveçse bindjen ndaj ligjeve dhe rregullave të shtetit.
Islami dhe shoqëritë islame sot po përjetojnë ditë të vështira. Në ç’mënyrë mund të kontribuojë Lëvizja Gylen në një interpretim të ri të Islamit, gjithmonë nëse vërtetohet se është i nevojshëm një interpretim i ri i tij.
Nëse disa njerëz ende përpiqen ta quajnë këtë bashkësi njerëzish si lëvizje, me duhet të theksoj se kjo e ashtuquajtur lëvizje (me fjalë të fryra), nuk ka asnjë qëllim të sjellë diçka të re në Islam apo gjëra karakteristike të shpikura prej saj. Kurdo që ne bëjmë diçka, e bëjmë atë duke u kujdesur dhe përmbushur së pari detyrat dhe përgjegjësitë tona fetare si dhe mbajmë gjithmonë në mendje obligimet tona themelore të besimit islam. Në këtë pikë, ne mund të flasim rreth një mënyre të caktuar të të kuptuarit të fesë dhe besimit e cila ka ndikuar më së shumti mendjet e njerëzve të epokës sonë që nga koha e Bediuzzamanit. Kjo qasje synon të bashkojë pjesë të ndryshme të shoqërisë të cilët kanë qenë të ndara, të copëzuara dhe të shkëputura nga njëra-tjetra, në mënyrë që të gjithë myslimanët të cilët kanë qenë të huaj ndaj njëri-tjetrit të bashkohen. Kjo është gjëja që ndikon më së shumti mbi njerëzit, por kjo nuk është asgjë tjetër përveçse është një çështje që ka lidhje me Kuranin dhe Sunetin. Ky nuk është një sistem mendimi që buron nga opinionet personale apo idetë reformiste të njerëzve të cilët shfaqin hapur mënyrën e tyre të të besuarit dhe të të gjykuarit. Prandaj nëse kjo mund të quhet një lëvizje, impulsi që e shtyn atë përpara është aftësia e njerëzve (të cilët kanë cilësinë dhe kapacitetin për të interpretuar siç duhet ditët dhe epokën e sotme) për të interpretuar Kuranin dhe Sunetin në përputhje me kërkesat e kësaj epoke. Një tjetër impuls i këtij vizioni është një strukturë e re mendimi e bazuar mbi kënaqjen dhe përmbushjen e dëshirave dhe nevojave të njerëzimit në të gjitha aspektet e kësaj epoke. Kjo nuk është shumë e ndryshme nga botëkuptimi islam i njerëzve të tjerë. Ne nuk e perceptojmë Islamin në mënyrë të ndryshme nga myslimanët e tjerë. Megjithatë, nga disa këndvështrime ne mund të jemi pak më përpara të tjerëve; për shembull përsa i përket të pranuarit të çdo njeriu ashtu siç është sipas statusit të tij social, duke e respektuar maksimalisht atë. Sot ne ndjejmë nevojën e domosdoshme të ecim drejt interpretimeve të reja që kanë të bëjnë me aspektet e pazbuluara ende plotësisht të Librit të Shenjtë (Kuranit), si dhe të praktikave të Profetit në përputhje me nevojat në ndryshim të kohës, pa shkatërruar autenticitetin e tyre. Gjatë shkoqitjes së çështjeve që kanë të bëjnë me Islamin, oratoria, stili, retorika dhe adresimi mund të ndryshojnë me kohën. Kurani, para së gjithash përbën një furnizim hyjnor. Ndaj nga ky furnizim mund të përfitohet në mënyra të ndryshme. Gjëja më e rëndësishme këtu është interpretimi i Kuranit në çdo aspekt dhe reflektimi i thellë mbi domethënien e tij, ndërsa duke pasur parasysh kushtet aktuale, ne përpiqemi të zbulojmë dhe të nxjerrim nga bagazhi i tij margaritarët dhe thesaret e tij të çmueshëm, njëlloj siç janë nxjerrë dhe zbuluar të tjera si ato, njerëz të shquar në epoka të ndryshme. Ngjyrimet e shumëllojshme të Shpalljes Hyjnore kanë qenë zbuluar gjithmonë përgjatë historisë nëpërmjet interpretimeve të reja. Për shembull, Omer ibn Abdulaziz, Gazaliu, Fahredin Raziu, Imam Rabbaniu dhe Bediuzzamani, që të gjithë e kanë lexuar atë nën një këndvështrim që ishte i ndryshëm nga ai i paraardhësve të tyre.
- Publikuar më .