Begrip En Geloof; De Essentiele Kenmerken Der Islam

De auteur van dit boek, Fethullah Gülen, is zelfs nu nog, na zijn actief leven, één van de meest efficiënte en populaire leraars van traditionele waarden en idealen, in Turkije. Dit boek dat nu voor het eerst in het Engels werd vertaald, is een selectie van sommige van de toespraken die hij voor een groot publiek heeft gehouden. Vooral jonge mensen heeft hij toegesproken gedurende zijn hele leven van toegewijde dienst. In deze toespraken legt hij de belangrijkste elementen van het Islamitisch geloof uit: geloof in het bestaan en de Eenheid van God, in engelen en andere onzichtbare wezens, in de Opstanding en de Oordeelsdag, in de Bestemming met de goede en de kwade kanten eraan verbonden. In de Profeten en Boodschappers, vooral het Profeetschap van Gods Laatste Boodschapper, Mohammed, vzmh. Geloof in de Goddelijke Schriften, vooral de laatste, afsluitende Openbaring: de Qur'an.

Dit zijn natuurlijk allemaal de gebruikelijke en traditionele herkenbare thema's uit Islamitische toespraken. Wat zo speciaal en uniek is aan deze voorstelling ervan in dit boek is dat de auteur zich voortdurend bewust is van de aanmatiging en de verleidelijkheid van culturele gewoonten die vijandig staan tegenover niet alleen de Islam, maar ook tegenover alle andere religieuze en bezinnende levenshoudingen. Gelovigen moeten het bestaan van God niet bespreken: voor hen is dit vanzelfsprekend. Maar de gelovigen worden belaagd, van buitenaf én van binnenuit, door de invloed en de macht van hen voor wie het bestaan van God bijna niets meer ter zake doet. Zoals iedereen, leven ook de gelovigen onder de regel der structuren (wettelijke, politieke, economische en intellectuele). De opgeblazen 'rationaliteit' en 'moderniteit' hiervan is gebaseerd op de ontkenning van enige realiteit voorbij de materiële wereld en op de weigering van enige autoriteit voorbij de voortdurend betwistbare autoriteit van menselijke rede en ervaring. Het boek opent met een duidelijke verklaring over deze realiteit: 'De grote invloed van de positivistische en materialistische denkschool op de wetenschappen en daardoor op de menselijke generaties der voorbije eeuwen, maakt het noodzakelijk om argumenten te vermelden en te bespreken over het bestaan van God'. (Blz.1)

De stijl van Fethullah Gülen's argumentatie is omvattend, duidelijk en zonder franjes, gericht naar gewone lezers. Het verwelkomt en zoekt te verlichten, het beschuldigt niet. Zelfs als de materieonderwerp veeleisend is, zoals in de discussie over Bestemming en de menselijke vrije wil, zullen de lezers weinig moeite hebben om de redenering van de auteur te volgen en zijn uitleg overtuigend te vinden. De inhoud van het boek als een geheel is afgeleid, zoals het moet, van de Qur'an. Het roept ons op om na te denken over de perfectie van de natuurlijke wereld zoals die zich voordoet, overal om ons heen, in al zijn veranderlijkheid en vluchtigheid. Ook moeten we nadenken over de geschiedenis en het lot van alle grote naties uit de oudheid. We moeten ons afvragen hoe en wanneer het pure gewicht van het menselijke lijden in deze wereld zal worden opgeheven, ook wanneer de botsingen met onze gewetens door rechtvaardigheid zullen worden getroost. We zullen ons de buitengewone prestaties herinneren van de Profeet Mohammed, vzmh, in zijn eigen leven en -door de kracht van zijn voorbeeld- in de beschaving der Islam die de Qur'an en het karakter van de Profeet als inspirerende voorbeelden en modellen nam.

Doorheen dit boek, leren we om met vragen en denken onze weg te vinden doorheen ideeën en gewoonten die we als vanzelfsprekend beschouwen. Zo worden wij bijvoorbeeld in school geleerd om te geloven in (of eerder, om zonder vragen te stellen, aan te nemen) de theorie dat eerst het bestaan, dan het leven, dan bewustzijn, dan het geweten op een of andere manier evolueerden, uit zichzelf. Daarna hebbeen ze zichzelf omgezet in bestaan, zelfhernieuwing, zelforganisatie en zelfonderhoud. Maar kunnen we dit écht geloven? Sommige mensen nemen dergelijke theorieën in luiheid aan zonder deze echt te geloven in de strikte betekenis van het woord 'geloven'. De grootste verdienste van dit boek is dat het ons opwekt uit deze luiheid en ons écht doet nadenken over wat we zeggen te geloven. Het staat ons toe om te vragen: is het een geloofwaardig idee van te suggereren dat het menselijk bewustzijn en geweten, het geheel van cultuur en religie, op niets anders neerkomt dan een strategie voor het individueel overleven van onze soort of van onze individuele erfelijkheid? Zijn er geen vele soorten insecten talrijker dan wij? Zijn die niet beter sociaal georganiseerd dan wij? Zijn ze niet reeds veel langer dan de mensensoort op deze planeet? En , vermits zij een groter aanpassingsvermogen aan wijzigende omstandigheden hebben dan wij, zelfs die wijzigingen die we zélf veroorzaken voor ons eigen voordeel, is het dan niet waarschijnlijk dat zij langer op deze planeet zullen overleven dan wij? Waar dient onze cultuur dan voor? Wat is het nut van ons spreken en ons schrijven, architectuur en schilderkunst, onze angst en onze gebeden? Waarom zijn we zo tevreden of ontevreden? Het heeft allemaal weinig zin, tenzij we toestaan dat er in het leven, behalve functionaliteit ook nog een doel is, vooral in het menselijk leven. Een doel voorbij de rationaliteit die door onze zintuigen of onze wetenschappelijke instrumenten kan worden vastgesteld.

Precies omdat de auteur tegen de culturele gewoonten die onze tijd kenmerken, stelling neemt, zal zijn redenering ook nuttig zijn voor gelovigen. Het zal hen opwekken uit het soort luiheid dat ofwel de verworvenheden van wetenschap en technologie verwerpt als onbelangrijk of 'verkeerd' of voor hen een valse, gemakkelijke overeenstemming zoekt met de essenties van het Islamitisch geloof door te 'ontdekken 'dat zij reeds bestonden in de Qur'an of de secundaire teksten der religie. Fethullah Gülen bereikt een merkwaardige sereniteit en duidelijkheid in de zachtaardige weg waarmee hij de lezer wegleidt van extreme posities en naar de evenwichtige 'middenpositie'. Dit is de degelijke gematigdheid die steeds de Islam op zijn best heeft gekenmerkt. Hij is hiertoe in staat omdat, doorheen zijn leven en werken, hij sterke en duidelijke overtuigingen met nederigheid en intelligentie naar voor bracht. Hij spreekt en schrijft niet om zijn kennis ten toon te stellen, die inderdaad enorm uitgebreid is, maar om te dienen doorheen onderwijs. Het mededogen en de menselijkheid dat zijn onderwijs motiveerde, kan worden gevoeld in elk argument dat hij uitspreekt want hij doet dit telkens om de lezers wijzer te maken, niet om hen te overweldigen met zijn eigen denkvermogen. Alle lezers van deze verhandelingen, of zij tot hem komen als gelovigen of als sceptici zullen zichzelf terugvinden met een grotere kracht om eerlijker en dieper te denken over de wereld rondom hen. Zowel de natuurlijke als de menselijke wereld, ook over wat zij zelf zijn. En als zij geduldig lezen, met een open hart en verstand, dan zullen ze een duidelijker weg vinden om God te dienen.