Kinsiz, nifrətsiz Avrasiya istəyirik
Harun Tokak “Dialoq Avrasiya” Platformasının ideya müəlliflərindən biridir. Təsis olunduğu ilk gündən bəri bu təşkilatın və eyni adlı dərginin rəhbəri olub. Ötən ilin noyabrından isə təşkilatın həmsədridir. Eyni zamanda, Türkiyə Qəzetçilər və Yazarlar Birliyinin də sədridir. Nasirdir. Türkiyədə hekayə janrında tanınmış imzalardandır. “Yeni şəfəq” qəzetinin yazarıdır.
Əli Çərkəzoğlu: Harun bəy, Azərbaycana xoş gəlmisiniz. Gəlişinizin məqsədini öyrənmək istərdik.
Harun Tokak: Ötən ilin noyabr ayının 13-16-sı arasında Antalyada “Dialoq Avrasiya”nın toplantısı keçirildi və o toplantıda ciddi qərarlar qəbul olundu. Qazaxıstan Yazıçılar Birliyinin sədri Nurlan Urazalı bu platformanın növbəti sədri seçildi. Bu səfərdə yol yoldaşım olan İsmayıl Tas təşkilatın baş katibi, mən isə həmsədri oldum. Bu səfərimizdə DA Platformasına daxil olan ölkələrin milli komitələri ilə görüşlər keçirir, əməkdaşlığı inkişaf etdirmək yollarını götür-qoy edirik. Son toplantımızda qəbul edilmiş qərarlardan biri də bu regionda böyüyən nəsillərin başqa ölkələrə və xalqlara qarşı düşmənçilik ruhunda tərbiyə almasını əngəlləməkdir. Bir misal çəkim: tarix boyu biz türklərin ən çox savaşdıqları ruslar və yunanlardır. Bizim dərs kitablarımızda bu iki ünvana qarşı müəyyən qədər kin, nifrət doğuracaq, həqarət mahiyyətli mətnlər vardı. Biz Türkiyə təhsil naziri ilə görüşdük və o mətnlər aradan qaldırıldı.
DA Platforması öncüldür
Əli Çərkəzoğlu: DA Platformasının təsis toplantısı və DA dərgisinin ilk sayının təqdimatı Bakıda keçirildi. Heç şübhəsiz, o işlərə başlayanda qarşınıza müəyyən vəzifələr, planlar qoymuşdunuz. İndi deyə bilərsinizmi ki, o işlərin hamısı yerinə yetirildi?
Harun Tokak: Əgər biz suala başqa yöndən yanaşsaq, yəni “bu zamana qədər bir iş görə bilmişikmi?” deyilsə, - əlbəttə, çox işlər görülüb. Bu platformada Avrasiyanın tanınmış ziyalıları bir araya gəliblər, aralarında səmimi münasibət qurulub, müxtəlif ölkələrin həyatı ilə bağlı yazılar DA dərgisində çap olunub. Moskvada keçirdiyimiz “Terrordan bəşəri əxlaqa” konfransına 500-dən çox tanınmış ziyalı qatılmışdı. Bu, adi hadisə deyil.
Əli Çərkəzoğlu: Yəni iddia etmək olarmı ki, Türkiyənin son dövrlərdə irəli sürdüyü Qafqaz Platforması ideyasının təməlində DA-nın təşəbbüsü var?
Harun Tokak: Şübhəsiz. İddia etmirik ki, Qafqaz Platforması təşəbbüsümüz üzərində qurulub, amma hər kəs qəbul edər ki, bütün bu müsbət hadisələr başladığımız o səmimi marafonun, dostluq yolunun ardınca gəlir.
Əli Çərkəzoğlu: Qafqaz Platformasının gələcəyi haqda nə düşünürsünüz?
Harun Tokak: Məsələ təkcə təklif verməklə bitmir, bu işin təməli qurulmalı, qarşıya qoyulan ciddi məsələlər həll olunmalıdır. Regionda iqtisadi-ticari əlaqələr güclənməlidir, əməkdaşlıq, təhükəsizlik təmin olunmalıdır. Kinsiz, nifrətsiz Avrasiya istəyirik.
Ortaq ünsiyyət dili, ortaq əlifba lazımdır
Əli Çərkəzoğlu: DA Platforması irqindən, dinindən, mədəniyyətindən asılı olmayaraq, bu coğrafiyada yaşayan bütün xalqları öz qanadları altında birləşdirməyə çalışır. Amma etiraf edək ki, işin nüvəsində türk respublikaları dayanır. Sizcə, türk ölkələri arasında ümumi ünsiyyət dilinin qəbul olunması vaxtı çatmayıbmı?
Harun Tokak: Bəli, DA Platformasının məqsədi, sözün geniş mənasında, Avrasiyada sülhün, əmin-amanlığın təmin edilməsinə xidmətdir. Bilirsiniz ki, Belarus, Çin və Hindistan da bu təşkilata daxil oldular. DA dərgisi türk və rus dillərində çıxır, yəni düşüncələrimizin hər kəsə çatmasını istəyirik. Türk ölkələrinin ortaq ünsiyyət dili məsələsinə gəldikdə isə bu məsələnin, əlbəttə, vaxtı çatıb. Biz bu işi görə bilməsək də, hər şey zamanla öz yerini tutacaq, gələcək nəsillər bu problemi çox asanlıqla həll edəcəklər. Azərbaycanın tanınmış alimləri, yazıçıları, Anar müəllim də, Bəxtiyar müəllim də bu təşəbbüsü dönə-dönə gündəmə gətiriblər.
Əli Çərkəzoğlu: Türk xalqlarının ortaq əlifbası məsələsinə necə baxırsınız?
Harun Tokak: Biz bunun gerçəkləşməsini istəyirik.
Türkiyə “Ergenekon” adlı parazitdən qurtarır
Əli Çərkəzoğlu: Türkiyədə nələr baş verir? İstefada olan generalların həbsi, “Ergenekon” məsələsi nə deməkdir?
Harun Tokak: Ölkə bağırsaqlarındakı parazit qurdlardan qurtarmağa çalışır. Bu vaxta qədər açılmamış yüzlərlə cinayət var bu təşkilatın ayağında. Evlərindən gizli xəritələr çıxır, o xəritədə göstərilən yerlərdən bombalar, avtomat silahlar tapılır. Neçə insan öldürüblər bunlar. Bu cinayətkar şəbəkə ölkədə inkişafın qarşısını almağa, Türkiyəni parçalamağa çalışıb hər zaman. Onlar hökuməti devirməyə çalışıblar... Bir sözlə, Türkiyəni çökdürmək üçün bu cinayətkar şəbəkə əlindən gələn hər şeyi edib. Bu mənada son günlərdə Türkiyədə baş verən hadisələr çox ciddi məsələlər, bəlkə də, ölüm-qalım savaşı qədər önəmli olaylardır.
Gənclər DA-ya gəlir
Əli Çərkəzoğlu: DA Platforması Bəxtiyar müəllim, Anar, Çingiz Aytmatov, Oljas Süleymanov, İlber Ortaylı kimi məşhur, nüfuzlu imzalarla meydana çıxdı. Amma zaman dəyişir və bu dəyişiklik yeni imzalar tələb edir...
Harun Tokak: Bakıya gələn kimi Anar müəllimi ziyarət elədik. O, bizim fəxri başqanımızdır. Milli Komitənin başında isə Nizami Cəfərov kimi qabiliyyətli, enerjili, gənc alim durur. Ətrafında da çox güclü və qabiliyyətli kadrlar var. Türkiyədə, Qazaxıstanda, digər ölkələrdə də gənc və istedadlı şəxslər bu təşkilatda təmsil olunmağa can atırlar.
Nazim Vətənə “dönəcək”
Əli Çərkəzoğlu: Bir neçə gün əvvəl Türkiyə Nazim Hikməti yenidən vətəndaşları sırasına qatdı. Halbuki, 1951-ci ildə Nazim Hikmət siyasi görüşlərinə görə Türkiyə vətəndaşlığından məhrum edilmişdi.
Harun Tokak: Hələ 10 il bundan əvvəl Moskvaya ilk səfərimdə Nazim Hikmətin məzarı başına getmiş və orada demişdim ki, Türkiyə torpağı öz övladını yenidən qəbul etməlidir. Nazim Hikmət, həqiqətən də, böyük şairdir. Türkiyədə sağ təmayüllü insanlar Nəcib Fazili, solçular isə Nazim Hikməti sevirlər. Amma hər ikisi Anadolunun övladıdır. Nazim şeirlərinin birində vəsiyyət edir ki, onu Türkiyə torpağında bir çinar altında basdırsınlar. İnanıram ki, o da olacaq. Nazim Hikməti vətəndaşlığa solçu bir hökumətin deyil, mühafizəkar, dindar təşkilat kimi təqdim olunan AK Partiya iqtidarının bərpa etməsini isə bu iqtidarın böyüklüyü, vətənsevərliyi, humanistliyi kimi dəyərləndirirəm.
Ahıska dərdi, Qəzzə vəhşəti
Əli Çərkəzoğlu: Yazılarınızda Ahıska türklərindən bəhs edirsiniz.
Harun Tokak: Bu ağrını unutmaq olarmı? Bir cəlladın hökmü ilə bir ulus son nəfərinə kimi yurd-yuvasından didərgin salınıb. Bu istiqamətdə işlər gedir. Ümid edirik ki, ahıskalı türk qardaşlarımız doğma yurd-yuvalarına qayıda biləcəklər.
Əli Çərkəzoğlu: Qəzzədə nələr baş verir?
Harun Tokak: Sözün həqiqi mənasında dəhşət yaşanır, faciə baş verir. Dünya bu haqsızlığın, bu vicdansızlığın qarşısını almalıdır. Əgər Qəzzədə terror təşkilatı olmuş olsa belə, ona qarşı bu cür mübarizə aparmazlar. Uşaqları qırmaq, məscidləri dağıtmaq, xəstəxanaları, məktəbləri bombalamaq barbarlıqdır, vəhşilikdir.
Ağ göyərçinlər gəlir
Əli Çərkəzoğlu: “Öndən gedən atlılar” kitabınızda və eləcə də çox sayda qəzet yazılarınızda dünyanın dörd bir yanında açılan türk məktəblərindən, o məktəblərdə çalışan türkiyəli müəllimlərdən bəhs edirsiniz...
Harun Tokak: Bir zamanlar Azərbaycandan, Türküstandan, Çin sərhədindən Əhməd Yəsəvinin, Şahi Nəqşibəndinin yetirmələri axın-axın Anadoluya gəldilər, orada türk-İslam ruhunun bərqərar olunmasında, tərəqqisində mühüm rol oynadılar. Türk xalqları arasında tarixin müxtəlif mərhələlərində bu cür qarşılıqlı yardımlaşma var. İndi də Türkiyədən qalxan həmin gənclər tarixi borclarını yerinə yetirməyə gəliblər. Onlar ən çətin günlərdə, daha çox ehtiyac hiss olunan məqamda gəldilər və burada böyük işlər görməyə başladılar, həm də o gəliş tam zamanına düşmüşdü. Bir işi vaxtında görmək, təbii ki, böyük fayda verər.
Əli Çərkəzoğlu: Bir yazınızda ağ göyərçindən, qara göyərçindən bəhs edirsiniz və deyirsiniz ki, Osmanlının son dövrlərində şad xəbərləri ağ, qara xəbərləri isə qara göyərçinlərlə göndərərdilər. Və qızıl üfüqlərdə ən çox qara göyərçinlər görünərdi. Bəs indi vəziyyət necədir, Türkiyəyə nə rəng göyərçinlər gəlir?
Harun Tokak: Sizə bir faktı xatırladım: ötən il dünyanın 110 ölkəsində fəaliyyət göstərən türk liseylərinin şagirdləri türk dili yarışı üçün İstanbula gəlmişdilər. Hər cür sevgiyə, hörmətə layiq olan Türkiyə gəncləri öz mədəniyyətlərini, xalqlarını dünyanın hər bir guşəsində ləyaqətlə təmsil edirlər. Onlar hamısı ağ göyərçinlərdir, müxtəlif rənglərdən, irqlərdən, dinlərdən olan və Türkiyədə şirin türkcəmizdə şeir oxuyan o şagirdlərin hər biri ağ göyərçindir bizim üçün.İndi üfüqlərimizdə ağ göyərçinlər görünür. Bu mənada çox nikbinik, gələcəyə də ümidlə baxırıq.
- tarixində yaradılmışdır.