Antwoorden van Fethullah Gülen op vragen van Prof. dr. Rostislav Ribakov

Antwoord: Vandaag de dag wordt bij “beweging” aan een maatschappelijke, zelfs aan een politieke beweging gedacht. Er kan geen sprake van zijn dat een dergelijke beweging wordt toegeschreven aan mij als gewone sterveling. Maar om een omschrijving te kunnen geven aan sommige activiteiten, zou je wel kunnen spreken van een “beweging”.  Ik acht het een plicht om te vermelden dat het niet juist is om een beweging aan mijn persoonlijkheid te binden en dan van een “Fethullah Gülen-beweging” te spreken; tevens zou dit onrecht doen aan de vele mensen die zich inspannen. Want mijn aandeel in deze beweging is minimaal en er is geen sprake van een leiderschap, een centrale organisatie en verbondenheid aan die centrale organisatie of een centraal orgaan. Er wordt uiteraard een manier van dienstbaarheid aan de mensheid getoond, te beginnen in je eigen land, vanuit je besef van dienstbaarheid aan je Schepper aan de ene kant en je overtuiging van een leven in het hiernamaals, maar ook als noodzaak van menszijn te midden van alle schepselen. Maar dit gebeurt niet door mensen bij elkaar te verzamelen en een centrale organisatie, een officiële stichting te vormen. Je bent met je preken bezig als een officiële prediker in moskeeën en je schrijft je ideeën op als een gewone burger, en waarschijnlijk krijgen je ideeën veel respons bij mensen die over het algemeen je ideeën delen en zo ontstaat er een vrijwilligersbeweging. Als er ergens een succesvolle prestatie wordt neergezet, dan proberen anderen, die op zoek zijn naar een soortgelijke oplossing elders, door vergelijkbare dingen te realiseren. Zo ontstaat er een los-vaste beweging, die berust op deelname op vrijwillige basis van mensen, waarbij geen sprake is van een centrale structuur, een centrale organisatie, officiële statuten en rechtspersoonlijkheid, hetgeen ook niet noodzakelijk is. Het is vanzelfsprekend dat sommige mensen je om advies vragen, omdat zij het waarderen, en dat je zelf je visies publiceert door middel van hedendaagse communicatiemiddelen. Bovendien behoort de basisgedachte van zo’n beweging niet toe aan jou als persoon. Dit is iets wat al vanaf de eerste mens bestaat en herhaald wordt door vele talloze filosofen, denkers, religieuze en ideologische leiders en wat door de mensheid aanvaard is. Het enige wat je doet is deze beginselen te vertalen naar de hedendaagse begrippen en condities. Tegelijkertijd zijn er vele mensen, vele intellectuelen, filosofen en denkers, die deze denkwijze ondersteunen, zelf bijdragen leveren en gebreken herstellen, derhalve kan zo’n beweging niet toegeschreven worden aan een persoon. Er ontstaat zo een collectieve beweging, waaraan mensen deelnemen uit alle lagen van de samenleving in diverse landen, diverse naties, en die gevormd en geleid wordt door collectief begrip en collectief bewustzijn.

Je kunt niet spreken van officiële activiteitenprincipes, maar als moslim hebben we een aantal basisprincipes bij het dienen van de mensheid, hetgeen ik al jaren probeer te verwoorden in mijn spreken en mijn schrijven. Sommige hiervan zijn:

• Het liefhebben van alle schepselen omwille van de Schepper, met de mens voorop, die Hem het meest weerspiegelt en Hem in zich vertegenwoordigt.
• Alle levende wezens omarmen met liefde en barmhartigheid.
• Je hart zo wijd openen als oceanen voor iedereen, waar iedereen een plek zal hebben om te zitten.
• Je tot doel stellen dat je geen bedroefd hart achterlaat dat je de hand niet hebt gereikt.
• Jezelf opofferen met het doel de anderen te laten leven.
• Iedereen, ongeacht religie, levensovertuiging, kleur, ras of nationaliteit in zijn waarde laten en met respect met allen in dialoog gaan.
• Het winnen van harten hoog houden en geen ruimte geven aan geweld, kwaad en boosheid.
• Slechte behandeling, betoonde vijandigheden en vijandige houdingen weerleggen conform de volgende goddelijke verklaring: “Weersta het kwade dat je wordt aangedaan op de mooiste manier; volg altijd het pad van vergeving en tolerantie; negeer onnozele houdingen en gedragingen; bejegen ze gracieus en wens iedereen het goede en veiligheid toe.
• Verwacht van niemand een beloning voor geleverde of te leveren prestaties.
• Alles wat je doet om een menselijke taak te vervullen, zul je doen om het welgevallen van God te verwerven.

En dit zijn geen principes die door mij zijn bedacht. Alle profeten zijn met deze principes gekomen; alle denkers en filosofen door de geschiedenis heen, die harten en zielen van mensen hebben aangesproken, hebben deze principes verwoord. Openbaringsboeken zitten vol met deze principes. Hier kan een vraag opkomen over wat de doelstelling van de “beweging” is. Het volgende citaat uit het boek “Yeşeren Düşünceler” [Bloeiende Ideeën] (p.88-90), dat door mij werd geschreven, behandelt de wereld die ik me verbeeld:

“Ik doe mijn ogen dicht en denk aan de toekomst, waarvan de contouren gevormd worden door mijn geloof, hoop en dromen, waarin menselijke waarden met diepgang prevaleren, waar gevoelens een hele zingeving krijgen, het lichaam dezelfde geestelijke waarden deelt. Ik aanschouw met mijn hart het uitmuntende gouden deel dat gevormd is uit uitzonderlijke delen van het “verloren paradijs”, dat wij al van oudsher aan het zoeken zijn. Het is alsof de herinnering aan die gedachte in mijn fantasieën, in mijn dromen binnen komt vloeien… Zodanig dat ik in de nieuwe lente, die in mijn wereld van hoop en geloof ontwaakt, alle wezens omarm, alle levende wezens liefkozend begroet, alle mensen met liefde omhels,  en ik zeg dan tegen mijzelf: “Dit moet het doel van de Schepper zijn geweest bij de schepping van het heelal”. Ja, in deze wereld zal geen ruimte zijn voor, onbeleefdheid, grofheid, hebzucht, eindeloze begeerte, ruzie, strijd, verraad, leugens, wreedheid, onrecht, corruptie en malversatie. In deze wereld zal edelmoedigheid, elegantie, oplevingsdrang, levensliefde, zachtmoedigheid en dialoog zijn; er zal respect zijn voor het recht, gevoelens van veiligheid, trouw, rechtschapenheid, rechtvaardigheid en oprechtheid zullen er heersen. De mensen van deze wereld zullen de eigenschappen wraak, afkeer en ruzie uit hun woordenboek hebben geschrapt en hun bestaan hebben gebouwd op liefde, zachtmoedigheid en goede omgang met de mensen.”

Antwoord: Met uw permissie wil ik deze scholen niet “Gülenscholen” noemen, maar privé-scholen die zijn opgericht door vrijwilligersorganisaties in de landen, waarin de mensen leven die deze scholen hebben opgericht en ingericht conform het officiële curriculum van die landen. Wel kunnen we stilstaan bij sommige eigenschappen die deze scholen onderscheiden van andere scholen: De mens is onderhevig aan het zigzaggen tussen twee positieve en negatieve extremen, tot het moment dat hij een evenwichtig denkvermogen ontwikkelt. Waarom is dit zo? Omdat de Schepper de capaciteiten die Hij aan de mens heeft gegeven niet heeft begrensd, maar vrijgelaten. De mens zal zich ontwikkelen tot een volmaakte, rijpdenkende mens, door deze capaciteiten zo te gebruiken dat ze uitgroeien tot vaardigheden en talenten waarmee hij wetenschappelijke onderzoek en ontdekkingen zal verrichten. Natuurlijk is dit een proces en het lerenderwijs ontwikkelen van de mens zal zijn hele leven beslaan. We zien vooral bij de vele ideologische, politieke en maatschappelijke bewegingen die in de moderne tijden zijn ontstaan dat er vaak sprake is van het afglijden naar negatieve of positieve extremen. Elke filosofische beweging, zoals het rationalisme, het idealisme, het materialisme en het spiritualisme, heeft haar eigen waarheden. Maar als je deze waarheden als de enige, absolute waarheden beschouwt, dan is het onontkoombaar dat er nieuwe bewegingen zullen ontstaan. Ook de bewegingen op het gebied van de economie, zoals het kapitalisme, het socialisme, het communisme zullen hun eigen waarheden bezitten, maar ten opzichte van elkaar ook fouten hebben. Hetzelfde kunnen we ook zeggen van politieke bewegingen. Als elke beweging haar eigen waarheden als de absolute waarheden stelt, dan zullen er ongetwijfeld extremismen ontstaan. Dientengevolge is het vanzelfsprekend dat er tegenstrijdige bewegingen ontstaan op het gebied van de pedagogie en deze bewegingen kunnen niet ontkomen aan filosofische, ideologische zelfs politieke polariserende invloeden. Juist op dit gebied onderscheiden de door u genoemde scholen zich, doordat er geen ruimte wordt geboden aan dit soort filosofische, ideologische, zelfs politieke invloeden, maar dat er puur algemene onderwijskundige en opvoedkundige waarheden centraal worden gesteld.

Ten tweede; deze scholen worden algemeen geaccepteerd door mensen van diverse nationaliteit, geografie, ras, kleur en overtuiging, omdat deze scholen onderwijs en opvoeding hoog in het vaandel houden en ze onderwijs en opvoeding zien als fundamentele principes voor een menswaardig bestaan en zij zich niet laten lenen voor enige ideologische, politieke of godsdienstige polarisering.

Ten derde; de ethiek vormt de basis voor de menselijke karakter, ongeacht sommige filosofische discussies daarover. Dientengevolge zijn de fundamentele ethische waarden en normen altijd en overal grotendeels hetzelfde gebleven. Eerlijkheid, genade, barmhartigheid, liefde, respect voor de mens, onbaatzuchtig dienen van de mens en andere levende wezens vanuit plichtsbesef, trouw, betrouwbaarheid, altruïsme, tolerantie, dialoog met iedereen, mijden van alle vormen van bedrog, belang hechten aan het instituut familie en familiewaarden, elkaar helpen in het doen van het goede, het mijden van het kwade en hooghouden van nederigheid; aan de andere kant het afstand houden van slechte eigenschappen als hoogmoed, grootheidswaanzin, egoïsme, neerkijken op de anderen, roddelen, laster, slecht denken etc. zijn waarden die geen enkel mens, geen enkele ideologie, geen enkele godsdienst, geen enkele kleur, geen enkele natie zal afwijzen. De mensen die in de door u genoemde scholen werken zullen, zo God het wil, deze ethische waarden zoveel mogelijk in acht nemen en zich de “niet officiële, maar wel fundamentele principes van de beweging” in belangrijke mate eigen hebben gemaakt.

Als vierde en belangrijke punt kunnen we het volgende zeggen: Het dienen van de mensheid binnen de kaders van de genoemde principes, kun je niet als een beroep uitoefenen. Ik bedoel een beroep dat je uitoefent, waar je een beloning voor vraagt en waar je je brood mee verdient. Tijdens het uitoefenen van zo’n beroep, denken de mensen enkel en alleen aan hun beloning en hun werktijden, waarbij ze niet al te veel zullen letten op wat ze produceren en/of doen. Ze zullen het al helemaal niet als een vorm van gebed beschouwen, waarmee ze het welbehagen van God en een eindeloos leven in het hiernamaals zullen verdienen. Maar als een mens onderwijs en opvoeding niet als een soortgelijk beroep ziet, maar meer als een eervolle taak, de eervolste, belangrijkste weg, een deugd die hij zelfs als gebed beschouwt, waarmee hij Gods welgevalligheid en een eeuwig leven zal verdienen, dan zal hij niet aan beloning of werktijden denken. In zijn activiteiten van onderwijs en opvoeding zal hij zich vereenzelvigen met zijn gesprekspartners, hetgeen zal resulteren in een duidelijk verschil met anderen.

Pater Thomas Michel, secretaris van het secretariaat voor interreligieuze dialoog van het Vaticaan, heeft in de stad Zamboanga van Filippijnen, die jarenlang geteisterd werd door oorlogen tussen de aanhangers van de Moro-beweging en de staatsmachten, het Filppijns-Turkse Tolerantie Lyceum bezocht. “In deze stad, waar oorlog, ontvoering van mensen, zomerse invallen, aanhoudingen, verdwijningen en moord dagelijkse praktijken zijn” was hij verbaasd dat in deze school aan over de 1000 christelijke en moslim leerlingen naast kwalitatief onderwijs een opvoeding werd geboden, en dat deze leerlingen op een harmonieuze manier bij elkaar gehuisvest werden. Later heeft Michel ook Kirgizië bezocht en daar een school in Bishkek aangedaan en hij werd gefascineerd door het niveau en de  taalprestaties van de leerlingen, alsook de geboekte successen bij academische olympiades. Hij zag daar hoe leerlingen van Amerikaanse, Koreaanse, Turkse, Afghaanse en Iranese afkomst in een weldadige harmonie onderwijs en opvoeding genieten. Ook de ijver, de integriteit en het altruïsme van de docenten trokken zijn aandacht. Uiteindelijk raakte hij benieuwd naar wat mijn ideeën zijn rondom het onderwijs. Hij heeft zijn gedachten hieromtrent in april 2001 tijdens een aan mij gewijd symposium aan de Georgetown Universiteit in een voordracht als volgt gepresenteerd:

“Volgens Gülen leidt de strijd tussen religie en wetenschap die in de moderne tijden een belangrijk gegeven is, tot sterke opsplitsingen in onderwijsvisie en -methoden. Moderne seculiere opvoeders zien de religie in het beste geval als een nutteloos tijdverdrijf en in het ergste geval als een hindernis voor de vooruitgang. Onder theologen leidde deze discussie óf tot het verwerpen van de moderniteit óf tot het beschouwen van een bepaalde vorm van religie als een politieke ideologie in plaats van religie in zijn ware vorm en functie. Gülen biedt hiervoor als oplossing een onderwijsmodel, waarin theologen goed wetenschappelijk bezig zijn en waarin wetenschappers zich met religieuze en spirituele waarden bezighouden. Fethullah Gülen biedt een toekomstgerichte benadering aan, in plaats van de discussies die in Turkije worden gevoerd door zowel ‘rechts’ en ‘links’ als ‘seculiere’ omgevingen, waarmee hij al deze discussies overstijgt en een hoger niveau wil bereiken. De moderne benaderingen van onderwijs lijken te veel op de fabrieken die gericht zijn op massaproductie voor een wereldwijd marktsysteem. Daar worden waarden als diepgang van ideeën en gevoelens, helderheid van gedachten, interesse in spiritualiteit en culturele rijkdom die Gülen vooropstelt, verwaarloosd. Derhalve is Gülen voorstander van onderwijs waarin de waarden waar hij veel belang aan hecht worden geleerd. Hij vindt dat meeste mensen les kunnen geven, maar dat het aantal opvoedkundigen zeer gering is. Zowel leraren als opvoeders verschaffen informatie en leren vaardigheden, maar de opvoeder is degene die de ontwikkeling van de persoonlijkheid van de leerling kan ondersteunen, degene die nadenken en reflectie bevordert, die het karakter helpt vormen en de leerling in staat stelt om zich eigenschappen als zelfdiscipline, tolerantie en de bereidheid ergens voor te staan eigen te maken. Fethullah Gülen verkondigt universele morele waarden en culturele waarden en normen, zoals ethiek, rede, geestelijk evenwicht en integriteit. “Barmhartigheid” en “tolerantie” zijn de begrippen die hij het meest gebruikt. Hij vermeldt hierbij dat: “De profeet [v.z.m.h.] omschrijft een echte moslim als iemand, die niemand last bezorgt, noch door zijn gedrag, noch door zijn woorden. Een moslim is de beste vertolker van de universele vrede.” Volgens Gülen is de functie van het onderwijs dit soort niet-materiële waarden te laten worden tot een tweede natuur van de leerling. Volgens Gülen is het absoluut een must om van de lange historische kennis en beschaving van samenlevingen zoals die van Turkije gebruik te maken. Tegelijkertijd zijn alle pogingen om het verleden te reconstrueren kortzichtig en gedoemd te mislukken. Gülens onderwijsvisie overstijgt de discussies tussen de politieke bewegingen in Turkije. Hij is op zoek naar hervormers, dat wil zeggen, mensen die gesterkt worden door een waardesysteem dat zowel met de fysieke als de immateriële aspecten van het menszijn rekening houdt en hij verwacht dat ze veranderingen doorvoeren in de samenleving. De individuen die hij in het onderwijs waar hij mee bezig is wil opleiden, behoren individuen te zijn, die vrij zijn van begrensd ‘hokjesdenken’ en beschikken over evenwichtige zelfbeheersing en zelfdiscipline.

Alleen deze individuen kunnen de samenleving op een positieve manier blijvend inspireren.

Gülen ziet de school als een laboratorium, waar de leerlingen niet alleen kennis en vaardigheid verwerven maar ook vragen stellen over het leven, de betekenis van de materie proberen te begrijpen en het bestaan binnen de kaders van het leven in deze wereld en het hiernamaals leren bevatten. Bovenal ziet Gülen de school in sommige van zijn artikelen over het onderwijs als een heiligdom van heilige activiteiten: “School biedt de leerlingen kansen om hun omgeving te bevatten en verlicht belangrijke gebeurtenissen door het licht van de kennis op ze te projecteren. Tegelijkertijd opent de school op een snelle manier de weg van het ontdekken van de materie en de gebeurtenissen en begeleidt zij de mens naar eenheid in denkvermogen, naar het juiste reflectievermogen en naar eenheid in veelheid. Derhalve is de school een manifestatie van een gebedshuis en de leraren zijn heiligen.”

Het model van Gülen is een model dat wetenschappelijke arbeid combineert met karakterontwikkeling, maatschappelijke bewustwording en actieve spiritualiteit.

De woorden van pater Michel heb ik noodgedwongen herhaald, dat wil zeggen als bevindingen van een belangrijke buitenstaander. Bij het beantwoorden van uw vraag heb ik dit moeten doen, anders voel ik mij altijd beschaamd om over mij zelf te vertellen.

Antwoord: Moslimgeleerden verdelen vanuit de islamitische benadering de bestuurlijke systemen in de geschiedenis van de islam, mede naar aanleiding van een overlevering van onze profeet, in drie fasen. Eerste fase is de fase van de boodschapper die zich in de persoon van onze profeet manifesteerde. Belangrijkste eigenschap van deze fase qua islamitisch bestuur is het zonder concessies uitvoeren van absolute rechtvaardigheid. Absolute rechtvaardigheid waarborgt het recht van elke individu vanuit het principe van “Recht is recht en er kan geen sprake zijn van groot recht of klein recht.”; de rechten van het individu worden niet opgeofferd omwille van de rechten van de samenleving. Elke individu is verzekerd van het feit dat zijn rechten tot het uiterste worden beschermd. Om dit uit te leggen zegt een van onze hedendaagse geleerden dat als in een schip negen criminelen zouden zijn en één onschuldige, dat schip vanuit de optiek van de absolute rechtvaardigheid, niet tot zinken mag worden gebracht om die criminelen te straffen, om te voorkomen dat die ene onschuldige schade wordt berokkend.

Tweede fase in het islamitische bestuur wordt gevormd door de periode van de rechtgeleide kaliefen, die meteen na onze profeet komt en een periode van 30 jaar bestrijkt. Dit wordt het profetische kalifaat genoemd, dat wil zeggen de periode van het volmaakte kalifaat in de voetsporen van de profeet. Ook de belangrijkste eigenschap van deze periode is de absolute rechtvaardigheid. De rechtvaardigheid van de tweede kalief Omar, welke zelfs bewonderd werd door Karl Marx, is alom bekend. Met dien verstande dat hoe groot en belangrijk iemand ook mag zijn, niemand de profeten kan evenaren en niemand is dat ook gelukt. Na de periode van de rechtgeleide kaliefen, die door vier kaliefen werd belichaamd, kwam de periode van het sultanaat van het kalifaat, dat wil zeggen een inrichting die weliswaar kalifaat werd genoemd, maar meer de trekken van een koninkrijk vertoonde en die sinds de val van het Ottomaanse Rijk tot het verleden behoort. In deze periode werd in plaats van absolute rechtvaardigheid de relatieve rechtvaardigheid toegepast en bovendien werd, terwijl de rechtgeleide kaliefen door middel van verkiezingen aan de macht kwamen, het bestuur van vader op zoon geërfd. Zo zien we dat het systeem verworden was tot een koninklijk kalifaat. Nadat het sultanaat en het kalifaat geschiedenis werden en in de islamitische wereld nationale staten ontstonden was de islam niet meer het referentiekader voor staatsvorm, staatsstructuur, regime en wetgeving. In de moderne tijd zijn in vele landen zogenaamde republieken maar niet democratische systemen overheersend geweest. In feite ligt de democratie dichter bij de islam, vooral wat betreft de mensenrechten en vrijheden, individuele rechten, en waarborgen van de keuze van het volk bij verkiezingen. De islam heeft al vanaf het begin in feite de republiek en de heerschappij van de keuze van de meerderheid van de bevolking algemeen geaccepteerd. In de moderne periode bestaat er een bepaalde mate van democratisch bestuur in een aantal landen, zoals Turkije 23 jaar na haar oprichting, in Pakistan en in Iran na de val van het Sjahregime, dat soms onderbroken werd door militaire interventies. Turkije is een seculier land en hanteert de islam niet als referentiekader bij het bestuurssysteem, treedt zelfs heel hard op aangaande dit onderwerp. Iran en Pakistan pretenderen een islamitische republiek te zijn maar dat is een discutabel punt. In sommige andere landen wordt de islam wel als een referentiekader gezien voor de wetten, maar ook dat is onderhevig aan discussie.

Antwoord: Soennitisme en shiitisme kennen meer een politieke dan een godsdienstige vorm van scheiding. De factoren die bij de afscheiding van invloed zijn geweest, zijn politiek van aard; deze afscheiding is ontstaan bij de overgangsfase van het islamitische bestuur van het kalifaat naar het sultanaat. Alhoewel dit in relatie werd gebracht met de godsdienst, was het meer een politieke afscheiding en dat heeft in de islamitische wereld vaker breuklijnen doen ontstaan. Politiek mag nooit een bepalend en aanwijzende factor zijn in naam van de godsdienst. Omdat dit zo was en het ook een religieuze tint kreeg, veroorzaakte dit langdurige oorlogen tussen het Ottomaanse Rijk en het Perzische Safawidische Rijk; waardoor de godsdienst vatbaar werd gemaakt voor misbruik. We kunnen gerust zeggen dat de invloeden hiervan, in onze tijd van globalisatie, waarin de communicatie en transportmiddelen uitermate hoog ontwikkeld zijn, nog steeds voortduren. Het is moeilijk te zeggen of er in de nabije toekomst een vereniging van soenna en shia mogelijk is, daar de afscheiding die in principe van politieke aard is, vooral door de shi’ieten gezien wordt als een essentieel onderdeel van de godsdienst. Daarnaast is het shi’itisme door sommigen benoemd als “shi’itische islam”, een officiële staatsgodsdienst van een land als Iran. Dat wil zeggen, dat het ook een nationaal karakter heeft gekregen. We kunnen niet verwachten dat nationale staten zullen verdwijnen, hoe zeer ook de globalisering effectiever wordt door de communicatie en transportmiddelen. En dit laat zien dat er geen hoop gloort aan de horizon voor de gedachte van het verdwijnen van de verschillen tussen soennitisme en shi’itisme.

Antwoord: Ik wil voornamelijk als een moslim onder uw aandacht brengen dat Allah, de Verhevene, in de Edele Koran zegt dat alle mensen van een vader en een moeder afstammen, daarna in stammen en volkeren zijn verdeeld, dat dit het doel heeft om elkaar beter te leren kennen en te helpen, dat het behoren tot een bepaald ras of volk, hetgeen de mens niet in eigen macht heeft, absoluut geen superioriteit mag betekenen, maar dat de superioriteit slechts door deugden als godsvrucht, de relatie van de mens met Allah en andere mensen, verworven kan worden. Zoals Ali [kalief en neef van de profeet] ook verklaart, zijn de mensen als moslims in de gemeenschappelijke noemer de islam begrepen en als niet-moslims in het menszijn mijn broeders. Allah heeft de aarde als een wieg van broederschap geschapen voor de hele mensheid, derhalve liggen we in dezelfde wieg en alle moeders voeden hun kinderen in dezelfde wieg.

Ten tweede is het zo dat naast het feit dat de mensen elkaars broeders zijn vanwege het feit dat ze kinderen zijn van dezelfde aardse moeder, ook een familieband hebben vanuit biologische verwantschap. Deze banden zorgen ervoor dat de mensen elkaar beter benaderen en spelen een bepaalde rol bij vooral het regelen en verdelen van rechten en plichten en intermenselijke betrekkingen. Bijvoorbeeld, de mensen worden elkaars erfgenamen op grond van hun familierelaties. Hiernaast hecht de islam ook veel belang aan de rechten van de buren. We hebben als Turken een tijdlang in de steppen van Azië samengeleefd met de Russen. Onderzoeken naar de Turkse en Russische culturele tradities wijzen uit, dat er veel gemeenschappelijkheden bestaan die afkomstig zijn uit die periode. Nu zijn we twee buurlanden, burenburgers van twee buurstaten. We hebben wederzijdse rechten en verplichtingen als buren. Daarnaast behoort Turkije, net als Rusland, zowel tot Azië als tot Europa. Tevens is Turkije een onderdeel van de islamitische wereld, maar Rusland heeft als gevolg van een gedegen inzicht ervoor gekozen om als waarnemer deel te nemen aan de Islamitische Conferentie, hetgeen de nodige aandacht verdient. Er zijn in Rusland, in de Russische Federatie veel moslims en de Sovjet Unie heeft een tijdlang goede betrekkingen gehad met islamitische landen die behoorden tot de Sovjet Unie. We kennen een gezegde “De buren hebben elkaars as nodig.” en dat geloven we ook. Bij al deze factoren komt nog dat de wereld wordt geleid naar een crisis. Het is moeilijk te bepalen wat deze crisis met zich mee zal brengen. Allah moge ons behoeden, maar als we niet met inzicht handelen en de wereld raakt verwikkeld in een oorlog, - en het episch centrum van deze oorlog zal ons gebied zijn, waardoor onze gehele geografische omgeving beïnvloed zal worden – dan kan dat zelfs uitmonden in een nieuw soort koude oorlog, waarvan de rekening door geen enkel land betaald kan worden. Dit alles maakt het noodzakelijk dat de twee landen van deze regio, Rusland en Turkije, die het politieke beleid van deze regio bepalen en een globale acteur kunnen zijn in de wereldpolitiek en het machtsevenwicht, nauwe betrekkingen met elkaar moeten hebben. Ik geloof/wil geloven dat zowel de Turkse als de Russische bestuurders hiervan doordrongen zijn. Hopelijk kunnen onze landen inzichtelijk handelen en zullen ze alle betrekkingen baseren op evenwichtige vriendschap, nabuurschap en wederzijdse belangen; zodat ze zowel crises in deze regio als op wereldformaat kunnen voorkomen.

Antwoord: Het is moeilijk te zeggen dat ik de Russische moslims van vooral de laatste jaren, zelfs de laatste eeuwen,  goed ken. Ik heb niet de mogelijkheid gehad om ze van dichtbij te ontmoeten en te leren kennen. De kennis die ik over hen heb, bestaat uit hetgeen ik gelezen en gehoord heb. Desondanks kan ik juiste vermoedens over hen hebben, omdat we dezelfde godsdienst met elkaar gemeen hebben. Ja, ondanks het feit dat er historische, geografische, politieke, economische omstandigheden van invloed kunnen zijn, is het wel aannemelijk dat er een nauwe band ontstaat vanuit de overtuiging, gebeden, moraal en gedragingen van de godsdienst, die bepalend zijn in de fundamentele dimensies van het leven van de mensen.  Naast het feit dat de door mij genoemde verschillende omstandigheden hun neerslag hebben in het dagelijkse leven van de moslims, hebben ze overal heel veel gemeenschappelijkheden en voeren een gelijksoortig leven, hetgeen zich ook op dezelfde manier manifesteert in het leven van de christenen, van boeddhisten, van joden. Er zijn zelfs heel veel overeenkomsten tussen het geloven, denken, leven en gedragen van mensen van verschillende godsdiensten. Aan de andere kant heb ik niet gehoord of gelezen dat de Russische moslims hinder ondervinden bij het beleven van hun godsdienst, het uiten van hun overtuiging en praktiseren van hun gebeden. Bovendien geven de Russische bestuurders toestemming om scholen op te richten in Moskou, in Petersburg en in andere steden aan Turkse vrijwilligers wier islamitische achtergrond ze kennen. En het feit dat een intellectueel als u mij als een nederige dienaar wil leren kennen en vragen stelt wetende dat ik een moslim ben, de interesse die u toont, geeft mij voldoende beeld van de positie van de Russische moslims.

Daarnaast is het een feit dat de Russische aardbodem historisch gezien heel veel sporen draagt van de islam. Islamitische wetenschappen hebben grotendeels op deze aardbodem en die van de buurlanden wortel geschoten en gebloeid. Ook dit, dat wil zeggen het historische verleden van Rusland, is een bepalende factor bij het vormen van bepaalde beelden en gedachten over de Russische moslims. Wat betreft mijn bezoek aan Rusland, kan ik u zeggen dat ik uiteraard intellectuelen zoals u heel graag wil ontmoeten. En ook al is het voor een korte periode, wil ik heel graag van u leren. Maar mijn gezondheid staat langdurige reizen absoluut niet toe. Er moeten altijd enkele artsen bij mij aanwezig zijn. De medicijnen die ik moet innemen, worden constant gecontroleerd. Ik kan zelfs mijn persoonlijke zaken van tijd tot tijd niet zonder de hulp van anderen uitvoeren, hoewel dit mijn geest heel erg kwelt. Daarom kan ik u verzekeren, dat ik gedurende de 10 jaren dat ik in Amerika ben, zeker geen langdurige reizen, zelfs geen kortstondige reizen kan ondernemen.

Antwoord: Mijn allerliefste bezigheid is vooral meer over de godsdienstwetenschappen lezen, leren en bestuderen en met belangstellenden kennis en informatie uitwisselen. Zolang mijn gezondheid dit toelaat en ik de mogelijkheid daartoe heb, zal ik dit graag blijven doen. Even belangrijk, zelfs nog belangrijker dan dit is het feit dat ik, nu ik het leven in het graf steeds meer nader, men kan zelfs zeggen als iemand die bij de poort van het graf leeft, ik de verantwoordelijkheden die voorvloeien uit mijn dienst aan God nog nauwkeuriger wil uitvoeren en nog meer aandacht wil schenken aan de onderwerpen die te maken hebben met mijn leven in het hiernamaals.

Tweet

Whatsapp