Geschreven door Nuriye Akman, Zaman. Geplaatst in Interviews.

Er Is Vandaag de Dag Geen Sprake van een Islamitische Wereld

Na vijf jaar in de V.S. gewoond te hebben en te hebben geleden onder een slechte gezondheid, verbrak Fethullah Gülen zijn stilzwijgen door toe te stemmen met een interview met Nuriye Akman. Gülen gaf zijn mening over de ontwikkelingen in Turkije en de wereld, en ging in op alle beschuldigingen tegen hem. Verder vertelde hij over zijn jarenlange verlangen naar huis, en merkte hierbij op dat deze laatste vijf jaar misschien wel de pijnlijkste jaren van zijn leven zijn geweest.

Als medewerker van de krant Sabah, interviewde ik Fethullah Gülen 10 jaar geleden in Izmir. Dit was een keerpunt; het was de eerste keer dat hij zijn visies deelde met een journalist, een buitenstaander. Hij maakte duidelijk wie hij was en wat hij wilde doen. 10 Jaar later, nu in Amerika, had ik de kans om hem te interviewen als medewerker van de krant Zaman. Ik heb het over een kans want, net als al mijn collega's, vroeg ik me af hoe hij leeft in de V.S. en hoe zijn langdurige scheiding van zijn moederland zich weerspiegelt in zijn gevoelens en gedachten, en wanneer hij naar Turkij terug zal keren. Ik wilde heel graag de eerste journalist zijn die zijn onthullingen mocht overbrengen. Ik voel me gezegend dat ik getuige heb mogen zijn van dit expatriëringsproces.

Ik zal beginnen met het onderwerp waar zijn volgers en tegenstanders het meest nieuwsgierig naar zijn: Waar en hoe leeft hij?

Hij woont in een klein dorp, in een huis waarvan zijn nicht eigenaresse is, in een klein bos met pijnbomen, kastanjebomen, jeneverbessen en eikenbomen. Deze plek heeft veel weg van de plek die Yahya Kemal beschrijft in zijn gedichten; een plek die de ziel tot rust brengt onder koele cipressen, ver weg van de mensenmenigte. Een plek waar je niet hoeft te kijken hoe laat het is, omdat je de tijd hebt, en waar hij af en toe wordt bezocht door andere Turken die in Amerika wonen. Het geluid van de vleugels van zwermen vogels die haastig wegvliegen, vullen de dag. De maan en de sterren schijnen in al hun grootsheid in een hemel die vrij is van de vervuiling van kunstmatig licht. Het wemelt er van de eekhoorns en de herten.

Maar, als je denkt dat Fethullah Gülen lange wandelingen maakt in het bos en vreugdevol toekijkt hoe een bruisend beekje een klein meer instroomt, dan heb je het mis. Hij komt zijn kamer alleen uit om te bidden en te eten. Hij heeft de afgelopen vijf jaar nog geen vijf stappen in de tuin gezet, laat staan in het bos.

“Maar waarom,” zul je denken. Van diabetes tot een hartaandoening, van een hoge bloeddruk tot een te hoog cholesterolgehalte; veel fysieke ongemakken zijn natuurlijk een deel van de oorzaak. Het echte antwoord ligt, mijns inziens, echter verborgen in zijn ziel. Tijdens dit interview laat hij daar af en toe een stukje van los.

Ik heb gezien hoe zeer de problemen met zijn gezondheid, welke ieder ander nauwelijks het hoofd zou kunnen bieden, hem verzwakten. Zijn toestand ging op en neer. Hoewel zijn ogen zijn pijn verrieden, achtte hij het onbeleefd om erover te klagen, en beantwoordde hij mijn vele vragen tot in detail. Toen zijn arts zag dat hij (Gülen) niet verder kon gaan vanwege zijn stijgende bloeddruk, koorts, hoofdpijn en zijn onvermogen om ook nog maar een woord uit te brengen, eiste hij een pauze en maande Gülen tot rust. Ik was kwaad op mezelf dat ik hem pushte om met mij te praten terwijl hij nog niet volledig was hersteld van de hartoperatie die hij kort hiervoor had ondergaan. Mijn professionele opwinding won het echter en ik zei: "Oké, dat was het voor vandaag, maar laten we het morgen voortzetten." Zijn antwoord was: "Als ik“dan nog niet dood ben.”

Ondanks het feit dat hij impliceerde dat ik de boel op de spits dreef, was mijn ego niet bereid om ernaar te luisteren.

Daarom moet ik erbij zeggen dat niemand zich zou moeten laten verwarren door zijn fiere houding en zijn stoere kledij op zijn foto’s.

Ik wil hem danken voor het feit dat hij mij niet heeft teleurgesteld, al voelde hij dat de timing niet goed was om zijn ideeën uit te spreken. Ik ben getuige geweest van een peptalk die hij aan zijn gasten gaf op een dag waarop hij zich goed voelde. Dit was de eerste keer dat ik naar één van zijn peptalks luisterde. De preek werd gekleurd door een combinatie van het Soefisme, van geschiedenis, aardrijkskunde, politiek en literatuur, en was gericht aan zowel het hart als de geest. Hierdoor kreeg het publiek de mogelijkheid om zowel wat betreft bewustzijn als het intellect, evenredig te groeien. Ik denk dat hij in staat was om zo vloeiend te spreken doordat hij zijn verbouwereerdheid over de manier waarop hij behandeld was, in toom kon houden.

Mijn verzoek om een kijkje in zijn kamer te nemen, werd gehonoreerd. Een tweepersoonsbed met daarover een sprei met eenvoudige, kleurrijke stukjes stof erop genaaid. Een loopband in de hoek van de kamer. Verder waren alle objecten in de kamer cadeaus met een symbolische waarde. De aarde afkomstig uit verschillende regio's uit Turkije, bewaard in potjes of plastic zakjes, dienden om het verlangen naar zijn thuisland te verzachten.

Het is vijf jaar geleden dat u naar Amerika kwam, nietwaar?

Op 22 maart (vandaag) is het precies vijf jaar geleden.

Hoe was het vijf jaar geleden met Fethullah Gulen Hodjaefendi, en hoe is het nu met hem?

Er is zoveel tijd verstreken, en dit heeft natuurlijk invloed gehad op mij. Wat mijn karakter betreft, kan ik niet zeggen dat ik veel veranderd ben. Ik heb echter andere dingen gezien en gehoord. Er zijn dagen geweest dat ik ben afgedaald naar gayyas (een put in de hel). Ik heb me gedeisd gehouden.

De afgelopen vijf jaar zijn waarschijnlijk de pijnlijkste jaren uit mijn leven geweest. Ook ben ik bijna zes jaar lang, ongegrond, streng in de gaten gehouden. Uiteindelijk werd ik vrijgesproken. Sinds 27 mei hebben meerdere mensen herhaaldelijk op de knoppen gedrukt, waarvan de reden mij soms wel en soms niet bekend was, en sommigen hebben actie ondernomen. Ik ben nu 66 jaar, en mijn leven is al zo sinds ik 20 was. Dit was het pijnlijkst van alles. Ik ben op een bepaalde manier namelijk overgevoelig. Ik ben zo gevoelig, bijna tegen het hysterische aan. Ik krijg het gevoel dat ik ontrouw ben als ik niet terugkeer naar een plek waar ik een kopje koffie heb gedronken. Zo heb ik ook het gevoel dat ik niet loyaal ben jegens een bepaalde weg die ik eerder insloeg, indien ik niet naar deze weg terugkeer. In mijn kamer bewaar ik de aarde uit 50 verschillende regio's van Turkije. Ik bewaar deze stukjes aarde als waren ze de aarde van Kabah. Ik kijk ernaar en put hier troost uit. Aan de andere kant, lijd ik alsof iemand gloeiende kolen tegen mijn borst aandrukt, en klem ik mijn kaken op elkaar om niemand te provoceren.

Wat heeft deze periode u gebracht, en wat heeft ze van u afgenomen? Op welke manier heeft het uw gezondheid en uw psyche beïnvloed?

Aan één verhaal zitten altijd twee kanten. Ik ben hier vooral naartoe gekomen om mezelf te laten behandelen. Dhr. Sadi in de Mayo Kliniek is afkomstig uit de Krim. Hij reisde op en neer naar Turkije. Ze kwamen hier naartoe met een delegatie van de raad van bestuur. Ze wilden mijn gezondheid onderzoeken. De andere kant van het verhaal is, dat er veel druk werd uitgeoefend. Er werd heel veel geroddeld. Aan de ene kant waren er leuke dingen. Zo drong de tolerantie bijvoorbeeld door tot de hogere kringen in Turkije; er was sprake van meer respect, en zelfs van tolerantie als deel van de cultuur. Aan de andere kant waren er veel mensen die er, om de één of andere reden, enorm geïrriteerd van raakten. Mijn hart verkeerde in een slechte toestand. Mijn diabetes verslechterde. Zelfs mijn cholesterolgehalte kregen ze niet onder controle. Ik ging naar de Mayo kliniek. Mijn plan was om daar enkele dagen te blijven, en vervolgens terug te keren. Enkele dagen werden enkele maanden. Men zei dat terugkeren, gezien de gebeurtenissen, slecht zou zijn voor mijn gezondheid. Ik probeerde onder behandeling te blijven. Ik had osteoporosis. Ik ging vaak naar het ziekenhuis voor mijn hart. Ik ging wel 20 keer het ziekenhuis in. Ik ging nergens anders naartoe. Ik ben hier nog zieker geworden; deels door het verdriet, deels door de zorgen. Deze plek bereikte de krant niet en ik luisterde niet naar de radio. Ik voelde me hier iets meer op mijn gemak. Ik was verlost van de hele toestand om mij heen. Het verlangen naar Turkije brandt echter diep binnen in mij.

Geen Islamitische wereld maar individuele Islam

De Islamieten hebben jarenlang gezegd: “De Islam gaat niet akkoord met terreur.” Toen vonden de gebeurtenissen van 11 september echter plaats. Daarna volgden de bombardementen in vele landen, waaronder Turkije. Er werd ontdekt dat de daders zich onder ons bevonden. Is het, meer dan wat ook, niet hoog tijd om in opstand te komen?

Je hebt helemaal gelijk. De Islam wordt helemaal verkeerd begrepen. De Moslims zouden moeten zeggen: "In de echte islam, bestaat terreur niet." Want, in de Islam staat het vermoorden van iemand gelijk aan qufr (het niet geloven in Allah). Je mag niemand doden. Je hebt geen recht om onschuldige mensen kwaad te doen, zelfs niet in tijd van oorlog. Over dit onderwerp kan niemand fatwa (een rechtsgeldig richtlijn, bepaald door een specialist in religieus recht, over een specifiek onderwerp) geven. Niemand heeft het recht een suïcidale bommenwerper te zijn. Niemand heeft het recht om een menigte in te rennen met bommen vastgemaakt aan zijn lichaam. Ongeacht de religie van deze menigte; het is in religieus opzicht niet toegestaan. Zelfs in perioden van oorlog, waarin de orde doorgaans niet wordt gehandhaafd, is het niet toegestaan. Er wordt gezegd: “Doe kinderen en mensen die naar kerken gaan, geen kwaad.” Niet eenmaal is dit gezegd, maar keer op keer, op keer. Wat onze Meester (De profeet Mohammed) zei, zei Ebu Bekir, en wat Ebu bekir zei, zei ook Omer, en wat hij zei, werd later ook door Salahaddin Eyubi, Alparslan en Kilicarslan gezegd. Fatih (Mehmet De Veroveraar) zei hetzelfde. Constantinopel, waar een ongeordende drukte heerste, werd Istanbul. Dit betekende dat de Grieken niet aan de Armeniërs zaten, en de Armeniërs niet aan de Grieken. Ook de Moslims deden hen geen kwaad. Na de verovering van Istanbul, hing er een enorme poster van Fatih in de Patriarchaat. Fatih riep de Patriarch bij zich en gaf hem de sleutel. Ze (van het Patriarchaat) herinneren zich hem met respect. Nu, zoals met heel veel dingen het geval is, is er een gebrek aan begrip van de Islam. De Islam heeft altijd respect gehad voor verschillende ideeën.

Ik vind het spijtig te moeten bekennen dat er in de Islamitische wereld hodja's en onvolwassen Moslims zijn die geen ander wapen tot hun beschikking hebben. De Islam is een religie, en zou op een rechtvaardige manier gepraktiseerd moeten worden. Het is absoluut niet juist om de Islam onder valse voorwendselen te gebruiken. Het doel dient rechtvaardig te zijn, dus dienen alle middelen om dat doel te bereiken ook rechtvaardig te zijn. Vanuit dit perspectief kan iemand niet naar de hemel gaan door iemand anders te doden. Een Moslim kan niet zeggen: "Ik vermoord iemand, en zal vervolgens naar de hemel gaan. Acceptatie door Allah kan niet worden verdiend door het doden van mensen. Twee van de belangrijkste doelen van voor een Moslim zijn, acceptatie van God, en het verkondigen van de naam van de Almachtige Allah.

Is dit hun logica: oorlog gebruiken om doelen te bereiken? Overal is nu strijd. Zien zij dit ook als oorlog? Denken ze dat er voor hen een poort zal opengaan, waardoor ze naar de hemel kunnen gaan?

De regels van de Islam zijn duidelijk. Individuen kunnen geen oorlog beginnen, net zo min als een groep of een organisatie. Oorlog wordt verklaard door de staat. Je kunt geen oorlog verklaren zonder een president of een leger. Nu vormt iemand een oorlogsfront door, vergeef me mijn taalgebruik, een paar rovers om zich heen te verzamelen. Denk aan Turkije. Er zijn mensen met een sterke wil. Er kan een oorlog worden ontketend, alleen al op grond van verschillende ideeën. Iemand kan zeggen: "Ik verklaar de oorlog aan die en die." Over iemand die een tolerante houding aanneemt jegens het Christendom, kan worden gezegd: “Hij steunt het Christendom en verzwakt de islam; we moeten hem de oorlog verklaren, hij moet worden vermoord,” en vervolgens wordt hem de oorlog verklaard. Zo gemakkelijk gaat dat niet. Indien de staat geen oorlog verklaart, kan men geen oorlog voeren. Wie dit doet, al zijn het de wetenschappers op wie ik gesteld ben, gaat in tegen de ziel van de Islam. De regels omtrent vrede en oorlog liggen vast in de Islam.

Indien het indruist tegen de ziel van de Islam, waarom is de Islamitische wereld dan zo?

Volgens mij bestaat er niet zoiets als de Islamitische wereld. Er zijn plaatsen waar Moslims wonen; op sommige plekken veel, op andere weinig. Dat is de Islamitische cultuur. Sommige Moslims hebben de Islam aangepast aan hun eigen ideeën. Hiermee verwijs ik niet naar radicale, extremistische Moslims. Men dient op een rechtvaardige manier te geloven, met gerechtvaardigde overtuigingen. Er kan niet gezegd worden dat gemeenschappen met dergelijke ideeën en filosofieën niet bestaan. Doen we dat wel, dan maken we de Islam zwart. Indien we zeggen dat de Islam niet bestaat, dan maken we mensen zwart. Ik onderschat de bijdrage die de Moslims leveren aan het evenwicht van de wereld niet. Die logica zie ik niet bij bestuurders. De Islamitische wereld is behoorlijk onwetend, ondanks een verlichting van de regels die tegenwoordig aan de orde is. We zien dit terug in Hajj. Je ziet het terug in hun bijeenkomsten en comités. Je ziet het in hun parlementen op de televisie. Er is sprake van een grote ongelijkheid wat betreft dit onderwerp. Ze kunnen de problemen van de wereld niet oplossen. Misschien is dit in de toekomst wel mogelijk.

De term “Islamitische Wereld” zou dus niet gebruikt moeten worden?

Een dergelijk wereld bestaat niet. De Islam is individueel. Moslims wonen verspreid in de wereld. Ik zie persoonlijk niet iets wat lijkt op een florerend bestaan van Moslims. Als Moslims, in contact met anderen om zo een eenheid te vormen, veelvoorkomende problemen oplossen, het universum nauwkeurig bestuderen en interpreteren met hulp van de Koran, projecten genereren voor de toekomst, hun plek bepalen voor de toekomst, niet bestaan, dan is er volgens mij geen sprake van een Islamitische Wereld. Omdat er geen Islamitische wereld is, doet iedereen maar wat hij denkt dat goed is. Het is zelfs zo dat er Moslims zijn met hun eigen waarheid over de Islam. Het is niet zo dat er vanzelf eensgezindheid is ontstaan over een Islamitisch concept; grote Islamitische geleerden zijn tot overeenkomst gekomen over een onderwerp, sterk geleid door interpretatie van de Koran, en die is vele malen getest. Je kunt wel zeggen dat er een Islamitische cultuur is die dominant is.

Misschien is het wel altijd zo geweest, en zal het altijd zo blijven; tot aan het einde van de wereld.

Het is zo sinds de 5e A.H. het begon met het Abbasid Tijdperk of met de verschijning van de Seljuks. Het werd versterkt na de verovering van Istanbul. Deze periode komt voort uit de wil van Allah. In de perioden die volgden, werden deuren naar nieuwe interpretaties gesloten. De horizon met betrekking tot ideeën werd kleiner. De breedte in de ziel van de Islam, versmalde. Er staan steeds meer gewetenloze mensen op in de Islamitische wereld. Mensen die lichtgeraakt zijn. Mensen die anderen niet kunnen accepteren. Mensen die zichzelf niet kunnen openen naar iedereen. Deze versmalling werd ook gemerkt in de huizen van de derwisjen. Het is triest dat het zelfs doorsijpelde in de madrasa's (scholen voor theologie). En dit alles vereist natuurlijk herzienings- en herstelwerkzaamheden van mensen die uitblinken op hun gebied.

Je zou denken dat de afschaffing ervan uiteindelijk misschien maar beter was.

Afschaffing was hun straf van Allah.

Fethullah verkeert in ernstige gezondheidsproblemen. Toen hij de vragen van Nuriye Akman beantwoordde, werd hij af en toe ziek, en de pijn was van zijn gezicht af te lezen. Er waren momenten dat hij niet door kon gaan met het interview, en moest pauzeren. Hij vertelde dat hij het verlangen naar zijn thuisland verzacht door te kijken naar de aarde die hij uit 50 verschillende regio's van Turkije heeft meegenomen. Hij acht het nog geen tijd om terug te keren naar Turkije. Wanneer er gevraagd wordt naar de reden hiervoor, zegt hij: "Ik word nog steeds behandeld. Ik wil niet van alles oprakelen met mijn terugkeer."

Aangemaakt op 22 maart 2004.