Tassawuf of sufisme

‘Tasawwuf’ of sufisme (deze vertaling wordt meestal verkozen in het Westen) is de benaming van de wegen die de Sufi's gebruiken om God, de Waarheid, te bereiken. Waar de term ‘Tasawwuf’ meestal de theoretische en filosofische aspecten van het zoeken uitdrukken, wordt het praktische aspect meestal omschreven als: 'een Derwisj zijn'. (Derwisj als Turks woord voor: innerlijke belever, opm. van vertaler.)

Er zijn vele definities voor ‘Tasawwuf’: volgens sommigen is dit het 'uitwissen' door God van de beperktheid van het menselijke ego en dan geestelijk doen heropleven in het licht der Goddelijke Essentie, de eigen wil van ieder mens vervangen door Gods Wil als leidraad.

Een andere definitie is het voortdurende streven om zich te ontdoen van allerlei slechte gewoonten en zondige daden en het verwerven van deugden.

Junayd al Baghdadi, een beroemde Sufi-meester, beschrijft ‘Tasawwuf’ als een weg om 'zelfopheffing in God' opnieuw bijeen te zoeken en 'voortdurend bij God te bestaan'.

Shibli's definitie is samengevat als altijd bij God zijn of in Gods Alomtegenwoordigheid en niet trachten om wereldse of zelfs voorbijwereldse doelen te bereiken.

Abu Mohammed Jarir beschrijft het als weerstand bieden aan de verleidingen van het lichamelijke ego en slechte morele gewoonten en het bereiken van betere gewoonten.

Sommigen beschrijven ‘Tasawwuf’ als het kijken voorbij de uitwendige realiteit der dingen en gebeurtenissen en alle wereldse toestanden interpreteren in relatie tot Gods Almacht. Dan, om elke daad van God te beschouwen als een 'venster' naar God, en het hele bestaan als een voortdurende inspanning om God te bekijken met een diepe, spirituele blik, die niet in materiële termen kan worden beschreven. Bovendien te leven in het voortdurende bewustzijn van door God te worden geobserveerd.

Al de omschrijvingen die zojuist werden gegeven, kunnen worden samengevat als: ‘Tasawwuf’ betekent dat, door de bevrijding van zwakheden en zonder de menselijke natuur, en het bereiken van engelachtige kwaliteiten en goed gedrag in Gods ogen, wij leven volgens de eisen van kennis van en liefde voor God, wat spirituele verlichting meebrengt.

‘Tasawwuf’ betekent dat we de gedragsregels der 'Shari'a ' volgen door goede manieren en het opnemen van hun inwendige betekenis. Een beginneling of reiziger op het pad (salik) die hierin slaagt, scheidt nooit de uitwendige betekenis van Shari'a van de inwendige dimensie en vervult beide soorten verplichtingen. Daardoor begeeft hij zich, nederig en onderworpen, naar het doel.

‘Tasawwuf’ leidt tot kennis van God en vraagt ernstig besef van zwaarte en doel. Er is geen plaats voor achteloze en frivole manieren. Het vraagt dat de ingewijde, als een honingbij van de korf naar de bloemen vliegt en terug, voortdurend inspanningen leverend. Alleen het zoeken van God mag het hart bewonen. Alle verleidingen en smaken van het lichamelijke ego moeten worden tegengegaan. Het leven moet worden geleid op een spiritueel niveau en in de bereidheid om de Goddelijke zegeningen en inspiratie te ontvangen. Het voorbeeld van de Profeet moet strikt worden gevolgd. De eerlijke aanvaarding van hechting en toebehoren aan God, de Waarheid, is de hoogste verdienste.

Na deze voorlopige definities zullen we het doel, de verdiensten en de principes van ‘Tasawwuf’ bespreken.

Strikte naleving van de religieuze verplichtingen is nodig, een sobere levensstijl, afzien van dierlijke voorkeuren.

Het doel is, door het zuiveren van het hart en de toepassing der zintuigen en vermogens, zoals God het bedoelde, spiritueel te leven. Door voortdurend eerbetoon aan God, kunnen de mensen hun besef dienaren van God te zijn vergroten. Het staat hen toe de wereld te verzaken omwille van de overstijgende dimensie van het bestaan. Ook om de grillen en modes af te wijzen en het bewust worden van de andere wereld te doen toenemen. Dan kan de mens zich wenden tot dit aspect van de wereld dat naar de Goddelijke Namen der Schoonheid is gekeerd.

Zo wordt de engelachtige dimensie van de mens ontwikkeld en wordt in het hart en in het verstand een sterk besef van de waarheden en de voorschriften van het geloof die voordien slechts oppervlakkig werden aangenomen.

De principes van ‘Tasawwuf’ kunnen als volgt worden opgesomd :

1. Solide en echt geloof in de Goddelijke Eenheid bereiken en overeenkomstig de vereisten hiervan leven.
2. Naast het acht slaan op de Goddelijke Woorden (Qur’an), het onderscheiden van de bevelen van de Goddelijke Macht en Wil op het oppervlak van het universum (de wetten van schepping en leven zijn onderwerp van de wetenschappen) en deze na te leven.
3. Overvloeien met Goddelijke liefde en goed omgaan met alle andere wezens in het besef – voortvloeiend uit Goddelijke liefde – dat het universum een wieg is van broederlijkheid.
4. Handelen uit altruïsme en daarom voorrang of voorkeur geven aan het welzijn en geluk van anderen.
5. Handelen volgens de Goddelijke dienstvoorschriften - niet volgens onze eigen wil - en trachten ons leven te leiden naar de 'hoogten' van zelfuitwissing in God en leven onder Gods wil.
6. Openstaan voor liefde, spiritueel verlangen, genot en extase.
7. Het vermogen verwerven om op te merken en te ontsluieren wat er in de harten en de gedachten leeft door de gelaatstrekken, de Goddelijke mysteries en de betekenissen van de loop der gebeurtenissen te beschouwen.
8. Bezoek de plaatsen en zoek het gezelschap van mensen die aanmoediging bezorgen in het vermijden van zonde en helpen in het streven op het pad van God.
9. Wees tevreden met wettelijke en toegestane genoegens en wees vastbesloten om geen enkele stap te zetten naar wat is verboden.
10. Weersta altijd de verleiding van wereldse ambities en de illusie dat deze wereld eeuwig zou zijn.
11. Vergeet nooit dat zelfs als je de Religie dient en streeft naar de leiding van mensen op het Pad der Waarheid, de verlossing slechts mogelijk is door een zekerheid van overtuiging (van de waarheid van religieuze principes van geloof en handeling), eerlijkheid of zuiverheid van bedoeling en slechts mikken op Gods goedkeuring.

Het verwerven van kennis en begrip van de religieuze en gnostische wetenschappen, en het volgen van de leiding van een vergevorderde, spirituele meester kunnen toegevoegd worden aan de voornoemde principes, die van groot belang zijn op het pad van de Naqshbandiya.

Het kan nuttig zijn om ‘Tasawwuf’ te bespreken in het licht van de volgende basisconcepten, die het onderwerp zijn van de boeken over goede moraal, manieren en onthechting. Deze boeken zijn de punten waar men de 'Waarheid van Mohammed' in het eigen hart kan vinden. Deze boeken zijn ook de 'lichten' waarmee men het spirituele pad naar God kan vinden en volgen. Het eerste en belangrijkste van deze concepten is 'yakaza' -'klaarwakker leven' - dat zinspeelt op een uitspraak van de Profeet: 'Mijn ogen slapen maar mijn hart is klaarwakker'. Ook is er een verwijzing naar Ali, de 4e Kalief en de neef van de Profeet, die zei: 'Mensen zijn in slaap verzonken , zij ontwaken bij hun dood.'

Na 'yaqaza': wakkerheid, volgt 'tawba': boetedoening, 'inaba': eerlijke boetedoening, 'awba': zich naar God keren met berouw, 'muhasaba': zelfkritiek of zelfondervraging, 'tafakkur': bezinning, 'firar': vluchten, 'i'tisam': beschutting zoeken, 'halwat': geborgenheid, 'uzlet': afzondering, 'hal': spirituele toestand, 'maqam': spirituele plaats of rang, 'qalb': hart, 'huzn': droefheid of verdriet, 'khawf': angst voor God, 'khashya': verering, ‘raja’: hoop of verwachting, 'zuhd': onthechting, 'wara': uiterste verwerping van alle soorten zonden, 'ibada': verering, 'ubudiya: dienstbaarheid, 'ubuda': diepe toewijding, 'muraqaba': zelftoezicht, 'ikhlas': eerlijkheid of zuiverheid van bedoeling, 'istiqama': rechtlijnigheid, 'tawakkul': zich verlaten op God, 'taslim': overgave, 'tafwiz': toewijding, 'thiqa': vertrouwen, '(husn-u) khuluq': goede aard en gedrag, 'tawadu': nederigheid, 'futuwwa': ridderlijkheid, 'sidq': waarachtigheid, 'haya': bescheidenheid, 'shukr': dankbaarheid, 'sabr': geduld, 'rida': afzien van-, 'inbisat': uitbreiding, 'qast': beslissing, 'azm': vastberadenheid, 'irada': wil, 'murid': willende, 'murad': gewilde, 'yaqin': zekerheid, 'dhikr': regelmatige aanroeping van Gods Namen, 'ihsan': perfecte goedheid, 'basira': inzicht, 'firasa': onderscheid, 'sakina': rustigheid, 'itmi'nam': vredevolheid, 'qurb': nabijheid, 'bu'd': afstand of verwijdering, 'ma'rifa': spirituele kennis van God, 'mahabba': liefde, 'ashq': intense, extatische liefde, 'shawq': vreugdevol doel, ‘ishtiyaq’: hunkering, 'jadhb': aantrekking, 'injidhab': gevoel van het aangetrokken worden door God, 'dasha': terreur, 'hayra': verbazing, 'qabd': spanning, 'bast': verlossing, 'faqr': armoede, 'ghina': rijkdom, 'riyadat': soberheid, 'tabbadul': verandering, 'hurriya': vrijheid, 'huma': gezegendheid, 'ilm': kennis, 'hikma': wijsheid, 'himma': onderneming, 'ghayra': inspanning, 'wala'ya': heiligheid, 'sayr': reizen, 'ghurba': ballingschap, 'istighraq': opslorping, 'ghayb': onzichtbaarheid, 'qalaq': rusteloosheid, 'waqt': tijd, 'safa': genot, 'surur': vreugde, 'talwin': kleurgeving, 'tamkin': zelf-bezit, 'mukashafa': ontsluiering, 'mushahada': getuigenis afleggen, 'tajalli': uiting, 'life': leven, 'sakr': bedwelming, 'sahw': soberheid, 'fasl': scheiding, 'wasl': reiken naar -, 'fana': opheffing, 'baqa': levensonderhoud, 'tahqiq': controle, 'talbis': uiterste vermijding of blokkering, 'wujud': bestaan, 'tajrid': abstractie, 'tafrid': het goede dat men bezit, toekennen aan God, 'djam': combinatie, 'djam'u l-djam': vereniging en 'tawhid': Eénheid.

Op de volgende bladzijden vindt u een korte uitleg over deze begrippen.