Fethullah Gülen: Od Izmir do globalnego ruchu Hizmet

Fethullah Gülen

Imię Fethullaha Gülena stopniowo dotarło też do szerszej publiki zachodniej. Od New York Times po 60 minutes, przeciętny Amerykanin poddawany był niewielkiej, subtelnej ekspozycji. Lecz w okresie ostatnich dwóch miesięcy imię Gülena odnalazło poczesne miejsce w światowej prasie (na przykład w BBC, której udało się niedawno przeprowadzić bardzo rzadki wywiad wideo z Gülenem). Obecnie w światowych mediach znajdujemy tysiące odnośników do jego imienia. Jego postaci poświęca się ostatnio wiele uwagi.

Jednakże zauważmy, że większość przekazów informacyjnych przedstawia Gülena w narracji politycznej zapominając o czterech dekadach wspierania społeczeństwa obywatelskiego, działaniach edukacyjnych, prowadzeniu dialogu, a także o wspieraniu przez niego demokracji i praw człowieka. Jest w Gülenie coś znacznie głębszego, niż na to wskazuje aktualny paradygmat polityczny. Trochę historii i odmiennych punktów widzenia pomoże nam ustalić fakty.

Fethullah Gülen wychowywał się na wschodzie Turcji w bardzo pobożnej rodzinie. Otoczony był tradycyjnym sunnickim islamem, choć wpływ na niego miały również różnego rodzaju nauki sufickie. Zarówno w domu, jak i pod okiem lokalnych mentorów szkolony był w zakresie nauk duchowych i religijnych. Pozostawał także pod ogromnym wpływem sufickich prac Rumiego i Yuniusa Emre.

Gülen został również zaznajomiony z 600-stronicową kolekcją na temat wiary, nauki, oraz ich autonomii autorstwa Saida Nursiego („Traktat Światła”). W jednym z fragmentów Nursi mówi o trzech problemach w muzułmańskim życiu społecznym, jakimi są ignorancja, ubóstwo oraz brak jednolitości, a także o odpowiedzialności wszystkich muzułmanów za przezwyciężanie tychże przeszkód. Gülen wznosi tę świadomość społeczną na wyższy poziom, zauważając, że owe trzy z zagadnienia społeczne nie są specyficzne jedynie dla muzułmanów, lecz mają wpływ na całą ludzkość, i że obowiązkiem wszystkich muzułmanów jest ich łagodzenie, bez względu na kolor skóry czy przekonania religijne człowieka. Są to intelektualne nasiona gulenowskiego ruchu „Służby” (w jezyku tureckim - Hizmet).

W późnych latach 60-tych i 70-tych Gülen głosił te ideały z ambony meczetu dla lokalnych domów kawiarnianych w mieście Izmir. Udało się mu wtedy zdobyć zwolenników, szczególnie wśród lokalnych przedsiębiorców, a później wśród studentów. Jego elokwencja oraz umiejętności oratorskie, jego pasja i przepełnione łzami rozprawy, jego miłość do kraju, miłość do Boga i Proroka Mahometa, miłość do ludzkości, jego oddanie służbie i pragnienie przełamywania sztywnych form przekazywanych przez meczety oraz madrasy doprowadziły go do pozyskania skromnej grupy zwolenników, którzy w latach siedemdziesiątych z ochotą zbierali fundusze wspierające małą bursę oraz centrum edukacji. Podczas swoich podróży jako kaznodzieja stawał się co raz bardziej znany i popularny w całej Anatolii. Podobne projekty rozpoczęto też poza Izmirem. W tym czasie, w 1979 roku, wolontariusze zaczęli wydawać Sizinti (z tur. źródło lub fontanna) - magazyn poświęcony wartościom duchowym oraz nauce. W latach 80-tych, liczba instytucji zaczyna się zwiększać. W 1986 r. otwiera się pierwsza prywatna szkoła w Stambule – Prywatna Szkoła Średnia Fatiha.

W tym czasie gazeta Zaman osiąga sprzedaż dziennego nakładu w liczbie ok. 5 tyś. egzemplarzy. Dziś jest to najpoczytniejsza gazeta w Turcji, z dziennym nakładem ponad miliona egzemplarzy. W roku 2007 publikację rozpoczął angielski dziennik Today’s Zaman. Z czasem ilość instytucji zaczęła się mnożyć, pojawiły się między innymi szkoły przygotowawcze, Uniwersytet Fatiha, grupa wydawnicza Kanak, grupa telewizyjna Samanyolu, a także Kimse Yokmu – organizacja charytatywna służąca obecnie w ponad 100 krajach, wspierająca budowę różnego rodzaju projektów społecznych i humanitarnych. Dialog oraz łączenie spolaryzowanych społeczności były nieodzownym elementem przekazu Gülena, a pierwszą organizacją zjednującą różne sektory społeczeństwa była Fundacja Pisarzy i Dziennikarzy, która połączyła Turków i Kurdów, lewicę i prawicę, alewitów i sunnitów, świeckich liberałów i religijnych konserwatystów, muzułmanów i niemuzułmanów. Spośród wszystkich organizacji biznesowych w Turcji, Tuskon - krajowa federacja różnego rodzaju regionalnych sieci biznesu oraz przedsiębiorstw – wraz ze swymi licznymi biurami wspierania handlu i współpracy, ma obecnie największą ilość członków.

Wszystkie te instytucje wiele wniosły w kompozycję obywatelskich inicjatyw ruchu Hizmet – wszystkie kierując się chęcią rozwiązania tych samych problemów społecznych. W ciągu ostatnich czterech dekad w Turcji pojawiło się wiele rożnego rodzaju organizacji wspierających wspólne wartości. Wraz z upadkiem Związku Radzieckiego, we wczesnych latach 90-tych Gülen zachęcał ludzi biznesu do podejmowania wyzwań związanych z Azją Środkową. W krótkim czasie, z pomocą dobroczynnych biznesmenów inwestujących w region, zaczęto otwierać szkoły. Podobnie dzięki ludziom biznesu i studentom uniwersytetów – zaangażowanym w lokalne grupy diospory – idee Gülena rozeszły się wpierw po Europie, Australii i Ameryce Północnej, a następnie dotarły do Afryki, Azji i Ameryki Południowej.

Wzorowe postawy i pozytywny aktywizm członków ruchu Hizmet były kluczem do do tego procesu. Był nim też przykład instytucji, które zakwitły w Turcji. Znacząca rolę intelektualną odegrały również artykuły Gülena, jego książki i kasety wideo.