Vecd’in Anlam ve Tarifleri

İnsan benliğini bütünüyle iştiyakın sarması; hâlin, akıl, mantık ve muhakemenin önüne geçmesi diyebileceğimiz vecd, Cenâb-ı Hakk'ın kulunun kalbine sürpriz bir teveccühü ve beklenmedik bir vâridâtıdır. Böyle bir tecelli cemâl dalga boyuyla gelince "üns" esintileri hasıl olur; kemâl televvünlü olunca da temkin ve sükûn meydana gelir.. ve tabii bu celâlî tecelliler arasında, hüzün, keder, havf ve dehşet fırtınaları da eksik olmaz.

Vecdi zikr ü fikrin kalbe galebe çalması esnasında ruhun, aşkın feveranlarına tahammülden aciz olması şeklinde yorumlayanlar da olmuştur. Cenâb-ı Hakk'ın celâlî ve cemâlî tecellilerinden bol bol hissemend olan kalbin duyup yaşadığı hayret, heyecan ve ürperti de vecd adına ortaya atılan yorumlar arasında.

Vecd, vücûddan farklı bir hâlettir. İleride anlatılacağı üzere vücûd; nefsin te'sir dairesini aşıp bütün bütün cismaniyetten sıyrılarak "bî kem u keyf" hakikî matlûba zaferyâb olmaya mukabil, vecd; kalbin beklenmedik bir anda, sürpriz olarak muhabbet, şevk, iclâl ve tâzim gibi ahvalin feveranı keyfiyetidir ki, bunun bir kadem ötesinde de, sürekli evrâd ü ezkârın semeresi sayılan "mevâcîd" hakikati gelir.