Sıra sənə də gələcək
İmanı gücləndirən, gözəl əxlaqa təşviq edən, qəlbdə Allah sevgisini artıran, ürəyi yumşaldan və gözləri yaşardan həşir, aqibət, Cənnət, Cəhənnəm, Cənabi-Allahla irtibat və zühd anlayışı ilə bağlı mövzulara "rəqaiq" deyilir.
Sələfi-salehin rəqaiqi həyatının ayrılmaz bir parçasına çevirmiş, "Kitabüz-zühd vər-rəqaiq" adlı əsərlər yazmış, hədis məcmuələrində və ya digər kitablarında "riqaq" başlığı altında ölüm və axirətlə bağlı mövzulara, Peyğəmbərimizin (sallallahu əleyhi və səlləm), Əshabi-kiramın və Tabiunun ibadət, zühd, təvəkkül, təvazö və qənaət haqqında söz və tövsiyələrinə yer vermişdir. İnsanın ölüm mələyi ilə qarşılaşması, can vermə, dəfn edilmə, qəbir əzabı, bərzəx həyatı, məhşər, hesab, mizan, sirat, Cənnət və Cəhənnəm kimi mərhələlər haqqında ətraflı danışmışlar. Rəqaiq içərisində ən çox rabiteyi-mövtü vurğulamş və axirət üçün azuqə tədarükünün zəruriliyinə diqqət çəkmişlər.
Tərk et dünyanın süsünü!
Rabitə iki şey arasında bağ, bağlılıq, irtibat, əlaqə və münasibət mənalarına gəlir. Mövt isə ölüm deməkdir. Beləliklə, "rabiteyi-mövt" ifadəsinin mənası ölümü yaddan çıxarmamaq, daima axirəti düşünmək və bu düşüncə ilə hərəkət etmək, dünyanın fani olduğunu unutmadan əbədi səadəti qazanmaq üçün səy göstərmək və tuli-əməldən (bitib-tükənməyən nəfsani arzu-istəklərdən) qurtulub böyük bir şövqlə axirət yamaclarına yönəlməkdir.
Qurani-Kərim mütəmadi olaraq ölümü və ölümdən sonrakı həyatı xatırladır. "Hər bir kəs (canlı) ölümü dadacaqdır" (“Ali-İmran” surəsi, 3/185), "(Ya Rəsulum!) Səndən əvvəl də (dünyada) heç bir bəşərə əbədiyyət (ölməzlik) vermədik. Belə olduğu təqdirdə, sən ölsən, onlar dirimi qalacaqlar?!" (“Ənbiya” surəsi, 21/34), "(Yer) üzündə olan hər kəs fanidir (ölümə məhkumdur)." (“Rəhman” surəsi, 55/26), "(Ya Peyğəmbər!) Şübhəsiz ki, sən də öləcəksən, onlar da öləcəklər!" (“Zumər” surəsi, 39/30) və s. kimi ayələrdə dünyanın faniliyini, insanları böyük məhkəmə gözlədiyini və axirətin əbədi olduğunu vurğulayır.
Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) də: "Ölümü və öldükdən sonra sümüklərin və bədənin çürüməsini yada salın. Axirət həyatını istəyən dünya həyatının bər-bəzəyindən əl çəkər", – buyurmuş, "Ləzzəti acılaşdıran ölümü tez-tez xatırlayın", – deyərək rabiteyi-mövti tövsiyə etmişdir.
Haqq dostları Allah-taalaya vasil olmaq və dünyanın mənəvi təhlükəsindən qurtularaq əbədi səadətə çatmaq üçün bir tərəfdən nəfsi-əmmarəni çilə və riyazətlə öldürməyə çalışmış, digər tərəfdən də dünyada fani qonaq olduqlarını düşünərək axirətə hazırlıq görmüşlər. Daim insanlara ölüm həqiqətini xatırlatmış və rabiteyi-mövtü təlqin etmişlər.
Neçə-neçə gül üzlü sultanlar yatır burada
Digər tərəfdən, qəbirləri ziyarət etmək və o məkanlara ibrət yeri kimi baxmaq rabiteyi-mövt üçün faydalı ola bilər. Təəssüf ki, dünyapərəstlik və gündəlik məşğuliyyətlər insanların əl-qolunu elə bağlayıb ki, bu gün qəbirlərdən ibrət alana rast gəlmək müşkül məsələdir. Şəxsən qəbirisitanlığa çox getmişəm, sayı yadımda deyil, çoxlu dəfn mərasimində iştirak etmişəm, ancaq təəssüf ki, keçmişini düşünərək, sabah hesaba çəkiləcəyini gözünün qabağına gətirərək, bu gündən gələcəyə baxaraq ağlamaqdan huşunu itirən bir insan da görmədim. Odur ki, həyatın qədrini bilmək, dünyanın faniliyini hiss etmək və insanların get-gedə qəbirə yaxınlaşdığını yada salmaq üçün, məncə, xəstəxanalara baş çəkmək daha təsirli olar. Qənaətimcə, hər insan xəstəxanaya getməli, xəstələrə baş çəkməli, imkan daxilində onlara kömək etməli; əlində sidik torbasıyla gəzənlərin, yerindən tərpənə bilməyən, ömrünü əlil arabasında keçirən insanların halını görüb ibrət götürməli; inildəyən insanların səsinə qulaq verməli, o səs və qorxuda ölümü hiss etməyə çalışmalı... Bununla da rabiteyi-mövt düşüncəsini möhkələtməlidir.
Bəli, Rəqaiqdə rabiteyi-mövt mövzusu birinci bölümdə yer alsa da, bunun o tərəfi də var. Ölümlə birlikdə xatırlanan inandığımız əsaslar da var. Bədiüzzaman Həzrətlərinin ifadəsi ilə desək, əhli-imana ölüm rəhmət qapısıdır, həyat vəzifəsindən tərxis olmaqdır, əksəriyyəti o biri dünyada olan dost və qohum-əqrəbaya qovuşmaq, əbədi səadətə çatmaq üçün bir vasitədir. Əhli-zəlalət üçün isə əbədi zülmət quyusudur. Odur ki, ölüm və ölümdən sonrakı həyatı hərtərəfli izah etmək, əbədi səadəti qazanmağa fürsət varkən, hər məsələni ölümlə əlaqələndirmək və insanları ölümə hazırlamaq, hətta axirətin gözəlliklərindən bəhs edərək hər kəsin ürəyində o bir dünyaya sevgi, istək və vüsal arzusu oyatmaq lazımdır. Söhbət məclislərini bu mövzu ətrafında qurmalı, "Faniyik, biz də öləcəyik, bu gün son günümüz, bu gecə son gecəmiz ola bilər" düşüncəsi ilə nəfəs alıb verməliyik.
Bədiüzzamana görə rabiteyi-mövt
Bədiüzzaman Həzrətləri rabiteyi-mövtün ixlası əldə etmək və onu qorumaqda ən əlverişli yol olduğunu bildirmiş, onu "ölümü düşünüb, dünyanın fani olduğunu dərk edib nəfsin tələsinə düşməmək" şəklində səciyyələndirmiş, “köhnə Səid”in məhz riyaya nifrət oyadan və ixlas gətirən rabiteyi-mövtlə “yeni Səid”ə çevrildiyini deyərək başda “Həşr” və “İxtiyarlar” risaləsi olmaqla digər əsərlərində o rabitəni və ölümün əhli-iman üçün nurani, ruhani və gözəl bir həqiqət olduğunu diqqətə çatdırır. Üstəlik, "Qırx illik ömürümdən, otuz illik təhsilimdən dörd sözlə dörd kəlam öyrəndim" cümləsi ilə başladığı “Qətrə risaləsi”ndə "əl-məvtü-Haqqun - Ölüm haqdır" həqiqətini şərh etmişdir.
Rabiteyi-mövtü özünə dost seçdiyini deyən Bədiüzzaman həzrətləri bu məfhuma bəzi sufilərdən qismən fərqli yanaşmış və fərqli tətbiq etmişdir. Onun fikrincə, rabiteyi-mövtdə gələcəyi xəyalən indiki zamana gətirmək, ölüm həqiqətini dərk edərək fikrən gələcəyə getmək lazımdır. Sufilər isə gələcək hadisələrə baş vermiş hadisələr kimi baxaraq rabiteyi-mövt edirlər. Dolayısilə, onlar ölümün mütləq gəlib çatacağını düşünüb ölmədən öldüyünü təxəyyül edərək ölümü indiki zamana gətirirlər. Ancaq insan bir gün öləcəyinə inansa da, nəfs o ölüm anını ona çox uzaq göstərir. İnsan xəyalən gələcəyi indiki zamana gətirib ölümünü düşünsə də, nəfs əlinə fürsət keçən kimi "Kim bilir, hələ neçə il yaşayacam?" deyib qəflətə düşə bilir. “Xəstələr risaləsi”ndə də keçdiyi kimi, gənclik və səhhət insanı qəflətə çəkir, dünyanı gözəl göstərir və axirəti unutdurur.
Bədiüzzaman Həzrətlərinin rabiteyi-mövt anlayışının əsasında "Həqiqət etibarilə, fikrən indiki zamandan gələcək zamana getmək" fikri dayanır. Onun fikrincə insan xəyala və fərzi düşüncələrə ehtiyac qalmadan, bu qısa ömür ağacının yeganə meyvəsinə, yəni öz cənazəsinə baxa bilər. Bununla öz ölümünü gördüyü kimi, azca o biri üzə keçsə, əsrinin ölümünü də görə, azca da keçsə, dünyanın ölümünü də müşahidə edə bilər. "Hər nəfs ölümü dadacaqdır" (“Ali-İmran” surəsi, 3/185) məallı ayə ilə əlaqədar bu həqiqətə toxunan Həzrəti Bədiüzzaman: "İnsan növü bir nəfsdir, dirilmək üçün öləcək. Yer kürəsi də bir nəfsdir, əbədi bir surətə bürünmək üçün o da öləcək. Dünya (həyatı) da bir nəfsdir, axirət surətini almaq üçün o da öləcək!" deyir.
Həftənin duası
Ya Rəbb! Vicdanımızı Səni bütün qüsur və nöqsanlardan uzaq bilən təqdis düşüncəsi ilə abad et... və xeyirxahlıqdan başqa bir şey düşünməyən qulların kimi, bizə də günah, xəta, yanlış, batil fikir və əsassız düşüncələrdən qurtuluş yolları lütf et!...
Sözün cövhəri
Hər kəs öz davranış, danışıq, rəftarı ilə öz xarakterini üzə çıxarır. Odur ki, biz dost-düşmən ‒ bütün insanlarla necəyiksə, elə rəftar etməliyik. Məsələn, çox vaxt bizi söyən insanlara belə “bəy”, “əfəndi” sözləri ilə xitab etmişəm. Bu, bizim üslubumuzdur. Biz üslubumuzdan güzəştə gedib mövqeyimizdən aşağı düşə bilmərik. Unutmayaq ki, “gələn qalmaz, gedən dönməz”, lakin biz üslub və hislərimizi dəyişdirməz və təsir gücümüzü də əldən vermərik.
- tarixində yaradılmışdır.