Sufizm i jego początki
Sufizm jest ścieżką, którą podążają sufi, pragnący osiągnąć źródło prawdy: Boga. Ponieważ termin ten zazwyczaj wyraża teoretyczny bądź filozoficzny aspekt poszukiwań, ich element fizyczny określa się zazwyczaj jako „bycie derwiszem”.
Czym jest sufizm?
Sufizm zdefiniować można na kilka sposobów. Niektórzy widzą w nim Boga unicestwiającego czyjeś ego, wolę i egocentryzm, a następnie odradzającego duchowość człowieka przy pomocy światła Jego istoty. Efektem takiej przemiany jest to, że Bóg kieruje wolą danej osoby tak, jak Jemu się to podoba. Inni z kolei ujmują sufizm jako ciągłe starania o oczyszczenie się ze wszystkiego, co złe lub niewłaściwe, a w efekcie osiągnięcie cnoty.
Dżunajd (zm. 910), słynny mistrz suficki, opisał sufizm jako metodę przypominania sobie o samounicestwieniu w Bogu oraz stałości lub trwania z Nim. Abu Bakr Shibli podsumowuje sufizm jako wieczne bycie razem z Bogiem (lub Jego obecnością) w taki sposób, że żadne ziemskie lub pozaziemskie dążenia nie pozostają zaspokojone. Z kolei Abu Muhammad Jarir opisuje ów nurt jako pokonywanie pokus w sferze ziemskiego „ja”, a także złych wartości, którego owocem jest osiągnięcie chwalebnych wartości moralnych.
Są też tacy, którzy mówią o sufizmie jako o widzeniu wykraczającym poza to, co zewnętrze, poza powierzchowny ogląd rzeczy i zdarzeń, oraz traktują go jako interpretację odnoszącą się do Boga. Oznacza to, że ludzie uznają każdy Boży czyn za okno, przez które mogą Go „zobaczyć”, a ich życie staje się dążeniem do tego, aby było to możliwe. Korzystają przy tym z widzenia duchowego, które wymyka się opisowi w kategoriach fizyki, oraz głębokiego przekonania o stałym Bożym czuwaniu nad nimi.
Wszystkie te poglądy można podsumować w następujący sposób: sufizm jest ścieżką, po której kroczą jednostki, które, uwolniwszy się od ludzkich wad i słabości, chcą przypodobać się Bogu poprzez upodobnienie się do aniołów, a także żyjąc w zgodzie z Jego wytycznymi oraz wymaganiami Jego mądrości i miłości. Zwieńczeniem ich starań jest doświadczenie duchowych uciech.
Sufizm bazuje na obserwacji najbardziej nawet błahych zasad szariatu, aby przeniknąć ich wewnętrzne znaczenie. Adept bądź podróżnik znajdujący się na omawianej drodze (salik) nigdy nie oddziela zewnętrznego badania prawa od jego wewnętrznego wymiaru, poddając oględzinom obie te sfery islamu. Poprzez taką właśnie obserwację kontynuuje on podroż z największą pokorą i posłuszeństwem.
Sufizm, będąc wymagającą ścieżką, prowadzi do wiedzy na temat Boga. Nie ma w nim miejsca na zaniedbania i lekkomyślność. Wymaga on od swych adeptów ciągłych zmagań, dzięki czemu stają się mądrzejsi. Do ich zmagań podobna jest praca pszczół, latających od ula do kwiatów i z powrotem. Adepci powinni oczyszczać serca z wszelkiego rodzaju przywiązania, odrzucić wszystkie cielesne skłonności, pragnienia i żądze. Winni również żyć tak, aby odzwierciedlać wiedzę, którą ukazał im Bóg, oświecając ich serca. Zobligowani są także do tego, by zawsze być gotowymi do przyjęcia kolejnych Bożych błogosławieństw i inspiracji, podobnie jak do podążania za przykładem Proroka Mahometa. Przekonani, że przywiązanie i bliskość z Bogiem stanowi największą zasługę oraz zaszczyt, nowicjusze winni odrzucić swe pragnienia i żądania wobec Stwórcy, który jest Prawdą.
Sufizm wymaga nieustannego przestrzegania zobowiązań stawianych przez religię, w tym surowego stylu życia oraz wyrzeczenia się cielesnych pragnień. Stosując się do owej duchowej samodyscypliny, serce człowieka staje się czyste, a jego zmysły i zdolności działają w sposób, jaki podoba się Bogu. Dzięki temu wędrowiec podążający tą drogą może żyć na duchowym poziomie.
Inną cechą sufizmu jest to, że przez ciągłe wysławianie Boga umożliwia ludziom pogłębienie świadomości samych siebie jako oddanych Mu. Poprzez wyrzeczenie się przemijającego świata, jak również żądz i emocji, które on generuje, budzą się oni do innej rzeczywistości, skierowanej ku Bożym świętym oraz pięknym imionom. Sufizm pozwala rozwinąć moralny wymiar ludzkiej egzystencji, a także umożliwia pozyskanie silnych, szczerych i pochodzących z osobistego doświadczenia przekonań wobec doktryny, którą do tej pory człowiek akceptował jedynie powierzchownie.
Sufizm jako styl życia
Sufizm jest życiem duchowym islamu. Ci, którzy reprezentują je zgodnie ze ścieżką wyznaczoną przez Proroka i jego towarzyszy, nigdy nie zboczyli na manowce. Tarika jest z kolei instytucją, która sięga istoty religii, poruszając się wewnątrz ram sufizmu oraz Bożego przyzwolenia. Pozwala ludziom osiągnąć szczęście zarówno w tym, jak i następnym świecie.
Sufizm jako styl życia praktykowany był na najwznioślejszym poziomie podczas ery szczęścia, czyli w czasie Proroka oraz czterech kalifów (pokój i błogosławieństwo niech będą z nimi). Później nauki te zostały usystematyzowane według indywidualnego charakteru, duchowej natury oraz zrozumienia ludzi, których nazwać możemy dostojnikami tariki. Jest to całkowicie naturalny bieg rzeczy. Gdybym miał możliwość czytania w ludzkich myślach, posiadając zdolność poznawania poszczególnych cech ludzkiego charakteru, poprowadziłbym każdego człowieka ku szczytom doskonałości, które są dla niego najbardziej odpowiednie. Zaleciłbym nieustanną refleksję, kontemplację, czytanie; powiedziałbym, aby uczył się rozpoznawać boskie znaki we wszechświecie oraz w ludziach; poleciłbym zajęcie się studiowaniem Koranu; poradziłbym jego recytowanie oraz odmawianie konkretnych modlitw na co dzień; podsunąłbym propozycję ciągłej refleksji nad zjawiskami „naturalnymi”. Starałbym się także wyznaczyć ludziom zadania w obszarach, w których przejawiają swój wrodzony talent. To, co robią mistrzowie suficcy, w zasadzie od tego nie odbiega. Biorąc pod uwagę charakter, ogólną naturę oraz pewne subtelne szczegóły, sufi przydzielają ludziom zadania religijne, które odpowiadają ich duchowym zdolnościom oraz pozwalają im rozwinąć się na tym polu. Mistrzowie sufizmu biorą sobie za zadanie prowadzenie ludzi do granic doskonałości, do celu, jaki przyświecał stworzeniu ludzkości.
Artykuł ten pierwotnie ukazał się w: Emerald Hills of the Heart: Key Concepts in the Practice of Sufism, vol. 1, The Fountain, New Jersey, 2004, wyd. poprawione.
- Utworzono .