Kazakistan Notları
Hafta sonunu Kazakistan'ın eski başkenti Almatı'da geçirdim. Bu üçüncü gelişim.
Kazakçayı anlamamız çok zordur. Buna rağmen 'Türklük' bilincinin en çok Kazakistan yöneticilerinde görülmesi beni cezbediyor.
Önce, Asya kıtasındaki tek Atatürk heykelini görmek istedim.
Kazakistan'ın yeni başkenti Astana; Osmanlı telaffuzuyla Âsitâne... Nazarbayev burada geçen ay büyük bir Atatürk heykelinin açılışını yaptı. Kalpaklı Mustafa Kemal heykeli gerçekten görkemli; altında Kril-Kazak alfabesiyle "Mustafa Kemal Atatürk" yazıyor.
Mesela Azerbaycan'da bir Atatürk heykeli yok. Bunu kesinlikle eleştirmek için değil, Nazarbayev'in bakış tarzını belirtmek için yazıyorum.
Sanki Gökalp yazmış
Nazarbayev Kazak milli tarihini, "Türkçe konuşan halkların genel tarihi"nin bir parçası olarak düşünüyor. Bir kız lisesine gittim, sınıflarda asılı "Tarih şeridi"nde Orhun Anıtı figürünün üzerinde Kazakça "Türk Devri" başlığı altında şunları okuyoruz:
- Türk Hanlığı
- Batı Türk Hanlığı
- Türkeş Hanlığı
- Karluk Hanlığı
- Oğuzlar Hanlığı
- Karahanlılar
Bütün Kazak okullarında bu müfredat okutuluyor; sanki Ziya Gökalp yazmış!
Sovyet dönemi de var tabii...
Fethullah Gülen'in teşvikiyle açılan okullardan birine gittim. Aynı şeyleri gördüm; ilaveten bu okulların giriş salonlarında büyük ve renkli "Atatürk Köşesi" ve "Nazarbayev Köşesi" var, Türk ve Kazak bayrak ve milli marşlarıyla birlikte...
Matematik sınıfına "Farabi dersanesi" diyorlar.
Yine Ziya Gökalp'i hatırladım, Gökalp bizde "lise" yerine "Farabiye" adını önermişti.
Bu okullar çok başarılı, pek çok başarı ödülü almışlar.
Okul Müdürü Abdullah Bayrak'ı kutladım.
Akşam bir Kazak televizyonunda haberleri izliyorum; Türki lehçelere aşinalığım olduğu halde hayli zorlanıyorum, ama anlıyorum ki, Güney Kazakiskan'da bir korugandaki arkeolojik kazılarda Kül-Tigin döneminden kalma şehir kalıntıları ve heykel parçaları bulunmuş. Coşkuyla anlatıyorlardı.
Bağımsız Kazakistan'ın ilk Cumhurbaşkanı Nazarbayev "ulus inşası" misyonunun bilincinde; bunu ülkesinde bulunan Rusları yabancılaştırmadan yapıyor. Zaten iç içe yaşıyorlar.
Görülmemiş lüks
Akşam, "Ahsel Residans" adlı lüks konut sitesinin açılışındayız. Kazakistan'da iş yapan Ahsel adlı Türk şirketi inşa etmiş. Hayatımda bu derecede konforlu villalardan oluşan, böylesine lüks site görmedim; tarif edemem!
Bir villanın fiyatı 1.5 ile 5 milyon dolar arasında. Buna rağmen 130 villadan 80'i satılmış.
Sovyet plancılığının iki başarısı her yerde kendini gösteriyor: Çok geniş caddeler, planlı kentleşme...
Ve bir de eğitim.
Sovyet plancılığının 'kara' yönü ise, tıkış tıkış insan doldurulmuş çirkin, karanlık, havasız dev gibi binalar ve bir de 'orta sınıf reflekleri'nin yokluğuydu.
Bu mirasın üzerine, kapitalist kalkınmanın "sermaye birikimi" dönemi eklenince müthiş bir gelir dağılımı bozukluğu ve lüks tutkusu ortaya çıkıyor.
O residansın benzeri, lüksü İstanbul'da yok mesela!
Geziyoruz, uzun boylu, incecik güzel kızlar bilgi veriyor; kimi Kazak, kimi Rus, hiç ayrı gayrıları yok.
Times of Central Asia gazetesinde bir haber: 2010 yılında Kazakistan'a 23 milyar dolar yabancı sermaye girecek!
Yatırımlar arttıkça ve yeni iş hayatı geliştikçe refah aşağıya doğru inerek "orta sınıf" oluşacak o zaman, demokrasi talebi 'orta sınıf hayat tarzı' yükselecek.
Kazakistan bu yolda en hızlı ilerleyen Orta Asya ülkesi.
- tarihinde hazırlandı.