Arif Olan İnsanın Özellikleri
Arifi başkalarından ayıran şu hususlar da fevkalade calib-i dikkattir:
Arif, yaptığı işlerde katiyen beklentiye girmez.. maddî payeler bir yana, manevî mansıblar uğrunda bile rekabete girmez, gıpta yaşamaz ve yaşatmaz.. o, elindekine göz dikenlerle cedelleşmez.. kendini en küçük kimselerden dahi üstün görmez.. kaçırdığı fırsatlardan ötürü "ah u vah" edip şikayette bulunmaz; elde ettiği maddî muvaffakiyetlerden dolayı da gafilane sevinç ve küstahlıklara girmez; hattâ Hz. Süleyman mülkü dahi kendisine bahşedilse, Hak maiyyetini arar ve başka şeylere teveccühü israf sayar.. bütün varlığa karşı onların nefislerinden ötürü kat'î tavır alır ve "üns billah"ın bir saniye ve bir salisesini cihanpaha bilir.. halkın içinde Hak'la beraber olma ikiliğini, iradesinin en büyük zaferi ve Hakk'ın ona en engin ihsanı kabul ederek azminin çehresinde ilâhî meşieti, sa'yinin neticesinde rabbanî inayeti ve her kademede daha nice ayrı ayrı hikmeti, ayrı ayrı kerameti temâşâ edip kesrette vahdetin cilvelerini görür.. çoğu Bir'e irca ederek damlanın deryaya dönüştüğünü anlar.. bir tek zerrenin güneşleri ifade ettiğini kavrar.. hiçliğin nasıl bir vücud meşcereliği olduğunu vicdanen müşahede eder ve her zaman mest ü müstağrak yaşar.
Temkin, sebat, ciddiyet, ledünnîlik ve kararlılık böyle mütekamil bir marifetin en önemli tezahürleri sayılırlar. Evet, gerçek marifet odur ki sâlik, gün boyu "üns billah" ve maiyyet tecellilerinin sağanağı altında yaşadığı halde onun, iç ve dış inceliğinde asla boşluk emaresi hissedilmez.. davranışlarında katiyen laubalilik görülmez.. en coşkun nimet ve vâridât fevvareleri karşısında bile nefsanî israf ve küstahlığa düşmez.. aksine bilgisinin vüs'ati ölçüsünde temkine koşar, teyakkuzla oturur-kalkar ve yaşayışını kalbî ve ruhî hayat eksenli sürdürmeye çalışır.
- tarihinde hazırlandı.