Hâl ve Makam İlişkisi
Hâl; insanın kendi derinliklerinde ötelerden gelen esintilerle yaşaması ve kalp ufkunda cereyân eden gece-gündüz, sabah-akşam farklılığının duyulup hissedilmesidir. Onu insanın cehd ve gayreti olmadan, insan kalbini saran sevinç-hüzün, kabz-bast şeklinde anlayanlar, bu oluş ve sezişin devam ve istikrârına "makam", onun zevâl bulup gitmesine de "nefsânîlik" demişler...
Bu ittibarla, "hâl"e, bir İlâhî mevhibe ve gönül yamaçlarının "üns" esintileri, "makam"a da insan irâde ve azminin bu nefehâtı soluklayıp benliğine mal ederek ikinci bir fıtrata ulaşması diyebiliriz.
Hâl; yaratılış, hayata mazhariyet, nur ve rahmet gibi, perdesiz her şeyin gerçek kaynağını gösterir ve hâlis tevhîdi ihtar eder. Makam ise, sa’y u gayretin sisli-dumanlı prizması içinde dediğini der ve hakîkati o kadar net aksettiremez. Onun içindir ki, kalbe gelen vâridâtın duyulup-sezilmesi ve her lâhza, kalplerde "kenzen" bilinene doğru ayrı bir yol vurulması; içinde biraz da kendimizi anlatmanın bulunduğu o vâridâtın kendi rengimize göre ifâde edilmesinden daha kadirşinâsca bir davranış sayılmıştır.
- tarihinde hazırlandı.