Cismani İstiğrab
Cismânî iğtirab gurbette olduğu gibi, yurttan-yuvadan, dosttan-ahbaptan uzak kalmaya denir ki, bilhassa, ulaşma yolları bütünüyle bozulup, köprüler de harap olunca, çaresizlikten dolayı ruhları tam bir iğtirab istilâ eder. Beden insanları için çok defa ölümle neticelenen iğtirab, Allah ve âhirete imanla ta'dil edilmezse, her zaman tahammülfersâ sayılabilir; imanla, bu müterakim gurbetleri göğüsleyip, sonra da şöyle veya böyle vefat edenlere "Bu kabil yalnızların vefatı şehadettir" (İbn Mâce, Cenaîz 61; el-Müsned 4/269) fehvasınca, o bir nimettir. Evet o, küfür, ilhad ve dalâletten kaynaklanmıyorsa, "Her ızdırabın bir mükâfatı vardır", esasına binaen insanı Cenâb-ı Hakk'a yönlendirdiği ölçüde çok yararlı bir ihsan-ı ilâhîdir. Hatta bazılarınca, imanla yumuşatılmış böyle bir gurbet, ızdırabı çok, mükafatı sabır ve tahammülünkine denk iç içe öyle tatlı bir beladır ki, neticesi açısından hasret ve hicran hissi onu bulanık bir ah u efganla karşılamasına mukabil, vicdan ona hep: "Gel, gel" der. Hâfız'ın "Benim bu halimi gören garipler, bir gün (gelip) benim mezar toprağıma otursunlar; (otursunlar) zira garipleri ancak garipler anlar. (Evet) garipler birbirlerine yâdigâr (ve emanet)tirler. Ey Rabbim Sen çaresizlerin çaresisin; benim de, başkasının da çaresini (ancak) Sen bilirsin. Geceden apaydın gündüzü çıkardığın gibi, bu kederden de benim neşe ve sürûrumu çıkarabilirsin..." sözleri bu duyguyu ifade etmesi bakımından gayet nefistir.
- tarihinde hazırlandı.