مقابله (گردان) و تراويح در رمضان
پرسش: در خصوص رنگ دوباره بخشيدن به زندگي مان با نور قرآن در ماه رمضان، چه توصيه مي‌فرمایيد؟
پاسخ: در ماه رمضان حتي كساني كه در طول سال از قرآن دور بوده‌اند، با تشنگي بسيار زياد به نوشيدن آب كوثر كلام الهي مي‌شتابند. زيرا درين ماه غفران، مقابله (گردان) كه يكي از عادات نيكوست در همه جا بطور گستردة عملي مي‌شود.
مقابله (گردان) از ديروز تا امروز
حضرت جبرئيل (عليه السلام) در هر سال در ماه رمضان، و طبق روايتي در هر شب ماه رمضان نزد رسول اكرم (صلى الله عليه و سلم) مي‌آمد تا قرآن كريم را به همان شكلي كه از جانب اللهجل جلاله نازل شده بود حفظ، كنترول و ترتيب درست آيات را تثبيت نمايد. رسول خدا (صلى الله عليه و سلم) آيات قرآن‌كريم را براي حضرت جبرييل (عليه السلام) مي‌خواند و سپس به تلاوت او گوش فرا مي‌داد.
از اين رو، قرآن خواندن تابلوي افتخار بشريت (صلى الله عليه و سلم) را همراه با حضرت جبرييل امين (عليه السلام) به شكل متقابل بنام «مقابله» ياد كرده‌اند. هم به منظور اظهار احترام به اين خاطرة مقدس و هم به خاطر نزول قرآن درين ماه مبارك و همچنان به لحاظ ثواب فوق‌العاده‌اي كه تلاوت قرآن درين ماه دارد، مؤمنان در طول ماه مبارك رمضان در مساجد و خانه‌ها مقابله و ختم قرآن‌كريم را به شكل يك عادت نيكو درآورده‌اند.
سلف صالح ختم قرآن را در هر ماه حد اقل يكبار به عنوان پايين‌ترين سطح وفاداري در مقابل كلام الهي دانسته و بيان داشته‌اند كه اگر شخصي نتواند به اين كار مؤفق شود، در واقع در مقابل قرآن‌كريم وفادار نبوده است. فلهذا، با استفاده از ايام پربركت ماه رمضان، بايد خويش را به تلاوت و ختم قرآن‌كريم عادت دهيم، تا باشد احساس وفاداري خود را منحيث يك مسلمان در برابر قرآن كريم به اثبات برسانيم.
در اصل، كساني كه قرآن نمي‌دانند، بايد هميشه در تلاش آموختن و فهميدن آن باشند؛ و كساني هم كه مي‌دانند، همه سعي‌شان را جهت آموختاندن و تفهيم درست آن بكار برند و ميزان خواندن و يادگرفتن قرآن را افزايش دهند. زيرا بزرگترين ارمغان رحمت الهي براي عقل و ادراك انسان جهت فهميدن و فهماند، قرآن است. فراگرفتن تلاوت و معني آن يك وظيفه و قدر شناسي؛ و تعليم آن براي دل‌هاي محتاج نورش، نشانه‌اي از احترام و وفاست.
بناءً، اگر قرآن نمي‌دانيم، به با استفاده از ماه رمضان فوراً به آموختن آن اقدام نماييم؛ و اگر خواندن آن را ياد داريم ولي معني‌اش را نمي‌دانيم، بايد ترجمه‌اي را كه شرح بعضي آيات را نيز داشته باشد دريابيم و يا هم تفسير معتبري را برگزينيم و ازين ماه مبارك استفادة اعظمي نمائيم. با پيروي از سلف صالح ، از جان و دل به قرآن رجوع كنيم، دروازه‌هاي دل‌مان را تا آخر به رويش بگشائيم و در خصوص «فهم مرضيات الهي» جهد و تلاش مناسب با قدسيت رمضان بخرج دهيم.
تراويحِ موافق سنت
پرسش: چنانکه فرمودید: مهم‌ترین شعار ماه رمضان نماز تراویح است. در نماز تراویح به چه چیزهایی باید دقت کنیم؟
جواب: تراویح جمع کلمۀ عربی «ترویحه» است و به معناهایی چون استراحت کردن، روح را آرامش بخشیدن و بدن را آرام ساختن می‌آید. پس از خواندن هر چهار رکعت از نماز سنتی که مخصوص رمضان است و بعد از نماز خفتن ادا می‌شود، اندکی می‌نشینند و نام این نشستن «ترویحه» است؛ بعدها اصطلاح «تراویح» که جمع کلمۀ «ترویحه» است نام این نماز نفلی شب‌های رمضان شد. نماز تراویح سنت مؤکده است؛ سنت ماه رمضان در همان وقت معین است، نه سنت روزه. از همین رو به افرادی همچون بیمار و مسافر که مکلف به گرفتن روزه نیستند نیز نماز تراویح سنت است.
پیامبر بزرگوار ما (صلى الله عليه و سلم) چند شب در رمضان، نماز تراویح را امامت کردند. سپس با این اندیشه که ممکن است ادای تراویح با جماعت فرض گردد و بر مسلمانان سنگین تمام شود و آنان از عهدۀ ادای آن برنیایند ترجیح داد به تنهایی بخواند؛ اما با بیان «هرکه نماز رمضان (تراویح) را از روی ایمان و امید ثواب آن از الله جل جلاله ادا نماید گناهان گذشتۀ او بخشیده خواهد شد، اصحابش را به این نماز تشویق فرمود.
رسول اکرم (صلى الله عليه و سلم) در حدیث شریف دیگرشان اهمیت خواندن نماز تراویح و سنت بودن آن را چنین بیان فرموده است: «الله جل جلاله در ماه رمضان روزه را بر شما فرض کرد، من هم شما را به قیام شب‌های رمضان (نماز تراویح) به عنوان یکی از سنت هایم تشویق می کنم. هرکه از روی ایمان و امید ثوابش از الله جل جلاله با اخلاص روزه بگیرد و قیام کند (نماز تراویح بخواند) مانند روزی که از مادر تولد شده است از گناهانش پاک می‌شود.» خواندن نماز تراویح با جماعت سنت کفایی است؛ یعنی در یک محل مسکونی لازم است تا دست کم در یک مجلس نماز تراویح خوانده شود. افضل و اولی این است که دو دو رکعت خوانده شود. در فاصله‌ها می‌توان صلاة و سلام، اسمای الهی، و دعاهایی مانند «حزب الحصین» و یا «حزب المصؤن» خواند.
امروزه بعضی‌ها با استناد به حدیث روایت شده از مادر بزرگوار مان حضرت عایشه به هشت رکعت بودن نماز تراویح اصرار می‌ورزند. حال آنکه ابن عباس روایت کرده است که پیامبر بزرگوارمان بیست رکعت تراويح و سپس وتر را می‌خواندند. افزون بر آن، در این خصوص اجماع اصحاب کرام وجود دارد. چنانکه نماز تراویح در مذهب حنفی، شافعی و حنبلی بیست رکعت است. اما در مذهب مالکی دو دیدگاه وجود دارد که یکی بیست و دیگری سی و شش رکعت است. عمل بر بیست رکعت مشهورتر و معمول‌تر است. بناءً کسانی که بسیار پیر و بیمار هستند اگر توان هشت رکعت را دارند، حداقل همین مقدار را باید ادا کنند؛ اما مؤمنانی که قدرت و توان کافی دارند حتماً باید بیست رکعت بخوانند.
علما خاطرنشان کرده‌اند که خواندن نماز تراویح حداقل با یک بار ختم قرآن در آن سنت است و اقامۀ آن با بیش از یک ختم قرآن فضیلت دارد. سلف صالح در طول رمضان همۀ قرآن را يا خودشان در تراویح خوانده و یا با امامت حافظ قرآن ختم كرده اند. ولی در ادوار بعدی با در نظرداشت وضعیت نمازگزاران و به منظور رعایت حال‌شان ترجیح داده شده است تا نماز تراویح به گونه‌ای خوانده شود که مردم را از مسجد گریزان نسازد.
در نماز تراویح خواندن آیات با ترتیل و رعایت تعدیل ارکان، هم برای امام و هم برای مقتدی‌ها شرط است. فرق نمی‌کند که سوره‌های کوتاه را بخوانند و یا ختم قرآن کنند. خواندن آیات قران با شتاب و عجله مثل اینکه مسابقه‌ای در کار باشد؛ و نیمه تمام گذاشتن رکوع و سجده به هیچ وجه درست نیست. متأسفانه در سال‌های اخیر کسانی پیدا شده‌اند که در میان مردم به تعبیر «جِیت واری امام» شناخته شده‌اند. صحنه‌هایی به مشاهده می‌رسد که جدّیت نماز تراویح و صحت آن را زیر سوال می‌برد. بر مومنان است تا در این باره با تمکین و وقار رفتار کنند و در نماز تراویح به تلاوت آیات با ترتیل و رعایت تعدیل ارکان دقت به خرج دهند.
- Created on .