Πίστη: Μια ιδιαίτερη οπτική

Ηλέξη « πίστη» («ιμάν» στα Αραβικά), γλωσσολογικά ή ετυμολογικά εξεταζόμενη, προέρχεται από τη ρίζα «emn ü eman», που σημαίνει να είναι κανείς ασφαλής από τους φόβους, να πιστεύει, να υπόσχεται, να εμπιστεύεται, να προσφέρει προστασία στους άλλους. Είναι μία λέξη που έχει το νόημα τού να είσαι ασφαλής και ρωμαλέος. Η πίστη στον Θεό και η ενσυνείδητη και ειλικρινής διακήρυξη της ύπαρξής Του, είναι μερικά από τα νοήματα της λέξης αυτής.

Ο άνθρωπος που πιστεύει στον Θεό ονομάζεται «μουμίν». Ο μουμίν αποτελεί τον χαρακτηριστικό ανθρώπινο τύπο, που ενσωματώνει όλα εκείνα τα ιδιαίτερα στοιχεία που είδαμε παραπάνω – εδώ θα μπορούσαμε να θέσουμε το θέμα της σχέσης μεταξύ πράξεων και πίστης, δηλαδή το κατά πόσο ορισμένες ενέργειες εμπεριέχονται στην περιγραφή της πίστης, αλλά για την ώρα δεν θα ασχοληθούμε με αυτό. Οι μουμίν αποτελούν όντως τους ήρωες της ομολογίας, διακήρυξης και εκπροσώπησης της πίστης, με την πρακτική τους σκέψη, την ικανότητά τους να βλέπουν και να αντιλαμβάνονται την αληθινή φύση των πραγμάτων, την αγνή τους νόηση, πεφωτισμένη λόγω της ενόρασης, την ευρεία και αντικειμενική κατανόηση, την ισχυρή τους ενόραση, τη σχολαστικότητα και ευαισθησία τους σε θέματα ευθύνης, την αποφασιστικότητά τους στη μάχη εναντίον του κακού, την αναζήτηση μεγαλείου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους και την υπεράσπιση των υψηλών τους ιδανικών, την ικανότητά τους να κρατούν ζωντανά τα συναισθήματά τους, την ισχυρή τους θέληση, την περιέργειά τους που τους οδηγεί στην αναζήτηση του ουσιαστικού νοήματος των πραγμάτων και στη βαθιά κατανόηση της ερμηνείας των φαινομένων, την πίστη και την εμπιστοσύνη τους στον Θεό και, με την αξιοπιστία τους στις συναλλαγές τους με τους άλλους ανθρώπους, με τον τρόπο ζωής που ακολουθούν και που αποτελεί ζωντανή απόδειξη της πίστης τους και της ύπαρξης του Απόλυτα Δίκαιου και, τέλος, με την ικανότητά τους να μένουν πιστοί σ’ Εκείνον, ιδιότητα που τους κάνει γνωστούς ως ανθρώπους άξιους εμπιστοσύνης, ανθρώπους που κανείς μπορεί να τους εμπιστευθεί οτιδήποτε και να στραφεί σε εκείνους κάθε στιγμή, ανθρώπους με γνώση που τους αποδέχεται το σύνολο του κόσμου, καθώς η ύπαρξή τους είναι το μέσο για τη συνεχή υπενθύμιση του Θεού, για να μπορέσουν, δηλαδή, όσοι βρίσκονται στην αναζήτηση του Θεού να κατευθυνθούν προς Εκείνον. Είναι, πράγματι, οι ήρωες της απόδειξης, διακήρυξης και εκπροσώπησης της ύπαρξής Του σε αυτό τον κόσμο, με την αληθινή έννοια των λέξεων.

Ακόμα κι αν όλοι οι πιστοί δεν μπορεί να είναι στον ίδιο βαθμό ήρωες της πίστης και του Ισλάμ, είναι ξεκάθαρο πόσο σημαντική είναι η ίδια η αίσθηση της πίστης για τον καθένα. Πρώτα απ’ όλα, σε ό,τι αφορά την ύπαρξη, η αίσθηση αυτή είναι ύψιστης σημασίας για την ίδια τη φύση της ανθρωπότητας. Αυτοί που δεν πιστεύουν, όσο και αν προσπαθούν να νιώσουν ευχαριστημένοι ή να αποσπάσουν την προσοχή τους από τη δυστυχία, αισθάνονται αιχμάλωτοι του κενού. Όλος ο χρόνος και ο χώρος είναι κενός στα μάτια τους, το σήμερα δεν έχει διαφορές από το αύριο. Αισθάνονται βαθιά στην ψυχή τους το κενό. Εκφράζουν διαρκώς την αίσθηση του πνιγμού, που μετατρέπεται σε ακατάληπτο παραλήρημα:

Όλα είναι κενά· το έδαφος είναι κενό, οι ουρανοί είναι κενοί, η καρδιά, η συνείδηση είναι κενή· θέλω να αντέξω, αλλά δεν υπάρχει τίποτα για να κρατηθώ. Τεβφίκ Φικρέτ^[1]

Από την άλλη μεριά, μια ψυχή που πιστεύει, εκφράζοντας το ανατριχιαστικό συναίσθημα της άρνησης της αλήθειας, αλλά συγχρόνως και τη γαλήνη που υπόσχεται η πίστη, απλά λέει αυτό:

Μια σκουριασμένη καρδιά δίχως πίστη είναι βαρίδι στο στήθος. Ακίφ

Ο πιστός, βέβαια, αποφασισμένος να αποτρέψει τη διάβρωση κάθε σκουριασμένης καρδιάς, θα έλεγε: «Αληθινή ευτυχία, ευχαρίστηση δίχως πόνο, ευτυχία χωρίς τύψεις είναι δυνατή μονάχα στη σφαίρα της πίστης και των αληθειών της», έτσι λοιπόν, «όσοι επιθυμούν να απολαύσουν τις χαρές της ζωής, θα πρέπει να ζουν με πίστη, με εκείνες τις πράξεις που ο Θεός συμβούλευσε την ανθρωπότητα να κάνει, για να την προστατέψει από πράξεις που Εκείνος απαγόρευσε», καθώς «όταν ο άνθρωπος καταφέρει να κατευθυνθεί στο μονοπάτι της αιώνιας ζωής, όσο μίζερη και προβληματική κι αν είναι η ζωή του, από τη στιγμή που σκέφτεται αυτό τον κόσμο ως την αίθουσα αναμονής για τον Παράδεισο, μπορεί να αποδεχθεί τα πάντα και να πει και ευχαριστώ» (παράφραση ρήσης του Μπεντιουζαμάν). Τέτοιου είδους άνθρωποι ανοίγουν τους ορίζοντές μας με τον θεραπευτικό τους λόγο και κάνουν τις καρδιές μας να αισθανθούν τη μαγεία της πίστης.

Σε σχέση με το περιεχόμενο και την ουσία της, η πίστη είναι ένα φρούτο που το πήραμε από το βασίλειο της ζωής και με αυτό ευφραίνουμε τις ψυχές μας· αποτελεί το παραδεισένιο ποτάμι του Καουθάρ, από το οποίο πίνουν όλες οι καρδιές, το ύψιστο νόημα που μουσκεύει τα χείλη των καρδιών μας, το μνημείο του Θεϊκού φωτός που λάμπει στις καρδιές μας, πυξίδα νοήματος, συναισθημάτων, συνείδησης και κατανόησης. Οι ήρωες της πίστης, οι οποίοι είναι σε θέση να επισκευάσουν και να θέσουν και πάλι σε λειτουργία τις καρδιές και τα συναισθήματά τους με τη δύναμη της πίστης και της νόησης, ανακάλυψαν ήδη το μυστικό, ώστε να μετατρέπουν, μέσα στο κεφάλι τους, τις εμπειρίες του κόσμου σε βιώματα Παραδείσου· εισήλθαν στον δρόμο της αιώνιας ευδαιμονίας και απελευθερώθηκαν από κάθε άλλη αναζήτηση. Αν «υπάρχει πάντα ένας πνευματικός παράδεισος στην πίστη και μία πνευματική κόλαση στη βλασφημία και την αμαρτία … τότε όντως, όπως η πίστη κουβαλά τον πνευματικό σπόρο του Δέντρου του Παραδείσου, έτσι και η βλασφημία μεταφέρει τον σπόρο της κόλασης» (παράφραση ρήσης του Μπεντιουζαμάν).

Στην πραγματικότητα, αν μία ψυχή καταφέρει να περάσει στην επουράνια διάσταση πετώντας με τα φτερά της πίστης, δεν θα κοντοσταθεί ικετεύοντας σε κανένα πλατύσκαλο πόρτας, ούτε και θα ζητιανέψει· ένας άνθρωπος με τέτοια ψυχή δεν θα υποκλιθεί μπροστά σε κανέναν· θα δρα γενναία απέναντι σε κάθε πρόβλημα, ανάλογα και με τη δύναμη της πίστης του. Και αληθινά, «η πίστη είναι τόσο φως όσο και δύναμη. Όσοι μετέχουν της αληθινής πίστης, μπορούν να τα βάλουν με το σύμπαν και, ανάλογα πάντα με το πόσο βαθιά πιστεύουν, να απαλλαγούν από τη σκλαβιά των περιστάσεων και των συμβάντων»^[2]. Και αυτό, γιατί «η πίστη οδηγεί στην πιστοποίηση της μοναδικότητας του Θεού, που με τη σειρά της οδηγεί στην υπακοή και εν συνεχεία στην παράδοση στα χέρια του Θεού, που αποτελεί τη μοναδική οδό προς την ευτυχία, τόσο εδώ όσο και στο Επέκεινα». Τέτοια ζωντανά μνημεία πίστης χρησιμοποιούν τις καρδιές τους σαν σπειροειδή σκαλοπάτια που οδηγούν σε βασίλεια πέραν του ουρανού. Χτυπούν τα φτερά τους προς τους τόπους των αγγέλων, όπου συναντιούνται οι άγγελοι με τα πνεύματα^[3]. Μερικές φορές, οι άγγελοι και τα πνεύματα ψιθυρίζουν στα αυτιά αυτών των ανθρώπων, άλλες πάλι εκείνοι είναι τα πνεύματα, στεφανωμένα με κατανόηση και επουράνιες τιμές. Αν αυτοί οι άνθρωποι εμβαθύνουν την πίστη τους μέσω της γνώσης και αν συνταιριάξουν τη μάθηση με επιθυμία για πνευματική εξέλιξη, τότε, όντως, αρχίζουν να πετούν σε ορίζοντες που και οι άγγελοι λαχταρούν· πάντα στην αναζήτηση προορισμών που ο Κύριος εγκρίνει … περνώντας χρόνο με όσους αξίζουν τον Παράδεισο και αδημονώντας να φθάσουν οι ίδιοι στον «υψηλότερο Παράδεισο». Αυτή είναι η μοίρα των πιστών: να ανέβουν στους ουρανούς και να ζήσουν στον Παράδεισο· από την άλλη, να κατρακυλούν στο επίπεδο της στείρας άρνησης και να γίνουν κάτοικοι της κόλασης είναι ό,τι ταιριάζει στους βλάσφημους. Αυτή η κατηγοριοποίηση αποτελεί από μόνη της ξεχωριστό θέμα συζήτησης, αλλά, εδώ, μια τέτοια ανάλυση θα κάλυπτε πάρα πολλές σελίδες.

Όσοι έχουν την ευκαιρία να δουν ανθρώπους της πίστης και να αντιληφθούν το ιδιαίτερο βάθος της ύπαρξής τους, αμέσως σκέφτονται τον Θεό. Όσοι συντονίζονται με την ανάσα αυτών των ανθρώπων, βρίσκουν τη χαρά της ζωής, λες και ο ίδιος ο Μεσσίας τούς επισκέφτηκε, ενώ όσοι ακούν τα λόγια που έρχονται από την καρδιά τους, μεθούν με το κρασί των λέξεών τους, λες και βρίσκονταν στην παρέα του ίδιου του Βασιλιά της Ευγλωττίας. Όντως, μία ψυχή που φορά τα ενδύματα της πίστης, δεν χρειάζεται τίποτ’ άλλο, γιατί η πίστη υπόσχεται τα πάντα. Με το να ανέλθει κανείς στο ύψος του Θεού, έχει γίνει, με τη θέληση πάντοτε του Θεού, παντοδύναμος παρά τις όποιες του αδυναμίες, έχει γίνει πλούσιος, παρά τη φτώχεια του και αν και μικρός, έχει γίνει σπουδαίος. Αυτό συμβαίνει, επειδή τέτοιοι άνθρωποι μπορούν να στηριχθούν, όταν οι δικές τους δυνάμεις δεν επαρκούν, στην απέραντη θέληση του Κυρίου τους. Αφήνονται στη θέλησή Του για κάθε ζήτημα που ξεπερνά τις ικανότητές τους· κάθε φορά που συγκλονίζονται από όσα τούς επιφυλάσσει αυτή η ζωή, καταφεύγουν στους αγρούς και τους κήπους της αιώνιας ζωής. Κάθε φορά που ο φόβος του θανάτου τούς περιορίζει τον ορίζοντα, εφορμούν στις ανοικτές εκτάσεις της αιώνιας ζωής. Όταν έρχονται αντιμέτωποι με ζητήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν με τη νόηση και τη σκέψη τους, επιστρέφουν στη λαμπρότητα του Κορανίου, το οποίο επιλύει κάθε πρόβλημα. Δεν αισθάνονται απόγνωση, ούτε και κενό· δεν έρχονται αντιμέτωποι με το απόλυτο σκότος. Οι εμπειρίες και οι ζωές τους μοιάζουν με τραγούδια χαράς και στρέφονται προς τον Δημιουργό τους με ευγνωμοσύνη, όπως το, γεμάτο με άνθη και καρπούς, καλαμπόκι.

Ολοκληρωμένοι άνθρωποι με πίστη δεν ενδιαφέρονται μονάχα για τη δική τους ικανοποίηση ή τη δική τους προσωπική κατάσταση· τέτοιοι άνθρωποι, με την αποφασιστικότητα και την επιμονή των προφητών, είναι ανοικτοί στους άλλους ανθρώπους, τους αγκαλιάζουν και συνδέουν σε τέτοιο βαθμό τη ζωή τους με την επίγεια και τη μελλοντική ευτυχία τους, που παραμελούν τους εαυτούς τους και ζουν απλά, σαν ακόλουθοι του Προφήτη· ρίχνουν φως σε ό,τι τους περιβάλλει, όπως ένα κερί, και ακολουθούν ένα δρόμο, ο οποίος πολύ συχνά έρχεται σε σύγκρουση με το προσωπικό τους όφελος … πραγματικά, αυτοί οι άνθρωποι πάντα ψάχνουν για σκοτεινά μέρη. Πάντα φλεγόμενοι από πίστη, πολεμούν το σκοτάδι και την καταπίεση. Αυτή η φωτιά τούς καίει εσωτερικά και μπορεί, κάποιες στιγμές, να σκύβουν το κεφάλι. Ακόμη κι έτσι, όμως, ακόμη κι όταν η φλόγα τρεμοσβήνει, ακόμη και τότε εξακολουθούν να φωτίζουν και να δείχνουν τον δρόμο στους άλλους.

Οι αφοσιωμένοι, οι πιστοί, αυτοί που κατάφεραν να στήσουν τη σημαία τους στην αφετηρία του δρόμου της πίστης, διασχίζουν τον κόσμο όλο με μια δρασκελιά. Ακουμπούν τους ουρανούς, μιλούν με τα αστέρια … είναι σε επαφή με τον ήλιο … έχουν φίλο τους το φεγγάρι … και περπατούν μέσα στις απέραντες εκτάσεις του διαστήματος προς την «Τέλεια Συντροφιά». Καθώς περπατούν, τα πρόσωπά τους κοιτούν πάντα προς το έδαφος με ταπεινότητα και οι ανάσες τους εκπνέουν μετριοφροσύνη. Πραγματικά, λες και έχουν φτερά από εκείνα των αγγέλων, πετούν σε απίστευτα ύψη και ούτε ο φόβος του κενού, ούτε το γεγονός πως τα ύψη αυτά είναι πνευματικά μπερδεύει τη σκέψη τους – την καθαρότερη των αγνών. Τα κεφάλια τους είναι πάντα γερμένα ελαφρά προς το στήθος τους, γεμάτα με συναισθήματα παρόμοια μ’ εκείνα του Προφήτη Αδάμ. Αναστενάζουν και ελπίδα φυτρώνει στα χείλη τους. Μοιάζουν με άλικα τριαντάφυλλα στην πιο δυνατή τους απόχρωση. Λάμπουν με ποικίλα χρώματα, καθώς στρέφονται προς τον Θεό, σαν να στρέφονται προς τον ήλιο. Κάθε φορά που αισθάνονται το μεγαλείο Του, ιδρώνουν σαν φύλλα που κρατούν τις πρωινές δροσοσταλίδες, σαν να άκουσαν τον ήχο του Σούρ^[4], το σάλπισμα της Ημέρας της Κρίσης.

Όσοι παρακολουθούν τέτοιους ανθρώπους βρίσκουν ένα παράθυρο μέσα από το οποίο μπορούν να κοιτάξουν τον Μεγαλοδύναμο και όλες Του τις πράξεις, καθώς και να στραφούν στην αιωνιότητα και να μετατρέψουν τους κόσμους τους σε φωλιές αγάπης. Τέτοιοι αληθινοί πιστοί μπορούν να φωτίσουν με ποικίλους τρόπους ακόμα και την πιο βαθιά νύχτα. Παρουσιάζουν μπουκέτα από τριαντάφυλλα σε όσους βρίσκονται γύρω τους, σαν τα συναισθήματα που φουσκώνουν στα στήθη τους.

Τέτοιοι άνθρωποι μερικές φορές ελέγχουν τα συναισθήματά τους με μεγαλείο και καλοσύνη, ενώ κάποιες άλλες, πάλι, δροσίζουν τα ξεραμένα τους στήθη με δάκρυα· τα δάκρυα κυλούν κάνοντας τον δρόμο βατό στις ευχές και τις επιθυμίες τους. Νιώθουν έτσι να προσεγγίζουν την ευτυχία με την ελπίδα και την πίστη ότι όλες οι προσδοκίες τους σύντομα θα πραγματοποιηθούν. Έτοιμοι πάντα, ανάλογα με το εύρος της πίστης τους, να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις. Κρατάνε χρόνο μέσα από τους χτύπους της καρδιάς τους και φτιάχνουν φτερά, με πούπουλα από τα φτερά της καρδιάς τους· υπερπηδούν μ’ ένα βήμα εμπόδια που φαντάζουν ανυπέρβλητα για τη διάνοια και τη γήινη κατανόηση και κατακτούν την κορυφή ενός κόσμου γεμάτου νόημα.

Οι θιασώτες της αλήθειας είναι πάντα γαλήνιοι, ακόμα κι όταν βρίσκονται στη μέση πένθους και οδυρμών. Δεν τραβούν σε μάκρος το πένθος τους, ούτε τους είναι γνωστός ο ατελείωτος οδυρμός. Με τους δεσμούς που έχουν αναπτύξει με τον Θεό, μπορούν να ξεπεράσουν με ευκολία το παράπονο και τον αυτοοικτιρμό του πένθους. Πνίγουν τη θλίψη βιώνοντάς την και, κάθε φορά που αντιμετωπίζουν προβλήματα, τα κοσμούν με την «ιερή τους διαύγεια» και παρακολουθούν τις πολύχρωμες αποχρώσεις της πνευματικής τους ομορφιάς χωρίς άγχος, καθώς συνδέουν τον θρήνο με τη χαρά και τον πόνο με τη δόξα που θα φέρει η αντιμετώπιση του προβλήματος. Μπορούν να μετατρέψουν τα αναφιλητά του πόνου σε χαρούμενους αναστεναγμούς, ενώ, ακόμα και στις πιο δυστυχισμένες τους στιγμές, μπορούν και απαγγέλλουν, μέσα από την καρδιά τους, ευχάριστα ποιήματα σε όσους είναι γύρω τους. Όταν κατακτήσουν την ουσία αυτού του τρόπου ζωής και αφιερώσουν στον Θεό την πρώτη τους ανάσα, με τη δεύτερη ανάσα συνδέουν το κεφάλι τους με την καρδιά τους, κάνοντάς το να μιλάει τη γλώσσα της και να στέλνει τα μηνύματά της, πέρα ακόμα και από τα πιο απομακρυσμένα άστρα. Έτσι, όλα τα πνευματικά πλάσματα ακούν αυτή την προσευχή, σαν τραγούδι που ακούγεται για πρώτη φορά. Ακόμα και οι συνηθισμένοι πιστοί μπορούν να ακούσουν και να απολαύσουν αυτό το τραγούδι, όσο κρατιούνται μακριά από το στίγμα της αμαρτίας.

[1] Τεβφίκ Φικρέτ (1867-1915): Ένας από τους κυριότερους ποιητές του Εντεμπιγιάτι-ι- Τζεντιντέ [Νέα Λογοτεχνία] του ύστερου 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα.
[2] Νουρσί Μπεντιουζαμάν Σαΐντ, Οι Λέξεις, Εικοστή Τρίτη Λέξη.
[3] Μάρτυρες και εκείνοι που πιστεύεται ότι ζουν σε διαφορετική διάσταση.
[4] Ο Αρχάγγελος Ιζραφήλ θα σαλπίσει τη Σουρ, τη σάλπιγγα που θα ηχήσει κατά την Ημέρα της Ανάστασης.

Tweet

Whatsapp