Yapıcı yıkım ve dünya markası
Avusturyalı iktisat profesörü Joseph A.Schumpeter’in (1883-1950) ‘yapıcı yıkım’ (orijinali: creative destruction) kavramında, siyasetten iktisada maruz kaldığımız vasatilikten (ortalama) bizi kurtaracak ipuçları var. Mazide kısa bir seyahat öğretici olabilir. 1942’de yayımlanan ‘Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi’ isimli eserinde Schumpeter, söz konusu kavramla yenilik yapmayan ve yenilikçi olamayan girişimci özelinde firmaların, ekonomilerin rekabetçi gücünün azaldığını öne sürmüştür. Denge çizgisinin aşılması ve yeni bir denge çizgisine yönelmeyi gelişme olarak alır ve bunu başarabilecek tek faktör olarak özgün girişimciyi gösterir.
Schumpeter’in tarif ettiği özgün girişimci yenilik (inovasyon) yaparak atıl girişimcileri de harekete geçirecektir. İcatlarda, yeniliklerde müesses nizama boyun eğmeyen ve limitleri zorlayan girişimcilerin imzası vardır. Onlar mevcut üretim tekniğine ve içeriğine hemen uygulanabilecek yenilikleri keşfedebilen dâhilerdir. Bir anlamda tekdüze iş yapış biçimlerini derinden sarsan, yıkarken inşa eden tarzları ile hep çığır açarlar. Piyasa şartlarının ve bilgi ekonomisinin icaplarını yerine getirmektir yapıcı yıkım. Küllerinden yeniden doğmak gibi...
Türkiye, siyasetten iktisadiyata kadar yapıcı yıkıma muhtaç. Bir başka ifade ile hakiki manada inovasyonla vasatilik tuzağından kurtulabiliriz. Klasik olarak yapılanmış ve yönetilen kurumlarda inovasyon yapılmaz sadece yapılmış gibi davranılır.Yenilik yapmayanların rekabetçi gücü azalır. Bu duruma düşmemek için tüketicinin tanımadığı yeni bir malın veya kalitenin üretimi elzemdir. Yani farklı bir üretim metodu uygulayarak yeni bir piyasa açacaksınız. Yeni hammadde ve yarı mamul kaynakları elde edeceksiniz. Bütün bunları ihtiva eden yeni bir organizasyon yapısı kuracaksınız. Apple’ın bilgisayar ile telefonu bambaşka bir çözümleme ile ‘iPhone’ olarak piyasaya sürmesi, yapıcı yıkımın son dönemdeki nadide misallerindendir. iPhone’un hem Apple bünyesinde hem de küresel pazarda taşları yerinden oynattığı aşikâr.
Yapıcı yıkım Güney Kore’den ABD’ye, Kanada’dan Japonya’ya başarı hikâyelerini yazmaya devam ededursun Türkiye’nin Fethullah Gülen Hocaefendi’nin teşviki ile 160 ülkeye uzanan Türk okulları haricinde dünya markası yok. Acı ama hakikat bu. Okulların başarısından müteessir olan faktörlerin başında ise tarif etmeye çalıştığım nevi şahsına münhasır girişimci ruh gelmektedir. Bir bavulla yollara düşen adanmış ruhların eseriyle iftihar edebilirsiniz. Eğitim gibi zorlu bir alanda dünya çapında elde edilen muvaffakiyetin alkışlanması gerekirken bizzat hükümet tarafından kapatılması yönünde jurnallenmeleri zihniyet değişimi olmaksızın dünya markası çıkaramayacağımızı, çıkarsak da bunun uzun soluklu olamayacağını da gösteriyor. Tarih yazacak ayrıntıları.
Yapıcı yıkımın hakkını ne kamu ne de özel sektör verebildi. Kısa yoldan zengin olmak ve 15 dakikalık şöhretler kolayımıza geliyor. Meşakkatli, bir o kadar maliyetli yola girmeden, alın teri ve göz nuru dökmeden muvaffakiyetten söz edilemez. Türkiye, siyasetten iktisadiyata kadar yapıcı yıkıma muhtaç. Bir başka ifade ile hakiki manada inovasyonla vasatilik tuzağından kurtulabiliriz. Klasik olarak yapılanmış ve yönetilen kurumlarda inovasyon yapılmaz sadece yapılmış gibi davranılır. Değişime açık ve işbirliğine, ortak akla inanmayan kurumlar nasıl dünya markası çıkarabilir! Komuta ve kontrol miadını doldurdu. İletişim ve işbirliği, yeniliğin yelkenlerini şişiren rüzgârdır. Açıklık ve işbirliği, dahili ve harici bütün taraflar için geçerli ise sonuç verir.
Azıcık farklı düşünenlerin kürsülerden azarlandığı, edepsizlikle suçlandığı ve Avrupa ortaçağından kalma cadı avının masumiyet kılığına büründürülmek istendiği bir memlekette yapıcı yıkımdan, inovasyondan bahsetmek ütopik geldi demek. Manzara bundan ibaretse okulların yanına yeni dünya markaları ilave etmek için daha çok bekleriz.
- tarihinde hazırlandı.