Şeyh Bedreddin
Şeyh Bedreddin-i Simâvî (ö. 823/1420), Edirne yakınlarında, bugün Yunanistan sınırları içinde bulunan Simavna'da dünyaya gelmiş bir ilim adamıdır. Rivayetlere göre babası Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus'un torunu Abdülaziz'in oğlu Simavna kadısı İsrail, annesi ise Rum asıllı bir Hristiyan iken ihtida etmiş olan Melek Hatun'dur.
Şeyh Bedreddin, İslâm fıkhında oldukça ileri gitmiş ve hatta bu alanda Letaifü'l-İşârât' isimli bir de eser yazmıştır. Bu eser, onun fıkhî meselelere vukufunu ve muktedir bir fakih olduğunu göstermektedir.
Şeyh Bedreddin'in en meşhur eseri ise felsefî, tasavvufî ve kelâmî görüşlerinin yer aldığı ve hakkında pek çok tartışma ve eleştirilerin yapıldığı 'Vâridât' isimli eseridir. Esasen vâridât, 'Allah'tan gelen ilhamlar, vahiyler ve mevhibeler.' demektir. Ne var ki bu kitap, açıktan açığa materyalizmin müdafaasını yapmakta ve yer yer sosyalist ve komünist düşünceler ihtiva etmektedir.
Şeyh Bedreddin, vahdet-i vücutçu daha doğrusu monist olduğunu bu eserinde açıkça ortaya koyar. O, 'Varlıkta yalnız birlik vardır. Âlem Cenâb-ı Hakk'ın zuhurundan ibarettir. Bu sebeple âlem yaratılmamıştır.' diyerek tıpkı materyalistler gibi maddenin ezelî ve kadim olduğuna inanmaktadır. Bu görüşlerinden dolayı günümüzde ona bazı marjinal çevreler sahip çıkmakta ve onu yüceltmektedirler.
Şeyh Bedreddin, Timur'un Ankara Savaşıyla Yıldırım Beyazıd'ı mağlup etmesinden sonra ortaya çıkan ve tarihte 'Fetret Devri' diye bilinen karışık bir dönemde meydana çıkmış, belki de çıkarılmış bir bozguncudur. O, Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal gibi meşhur isyancılarla bir olup padişaha başkaldırmıştır. Padişah Çelebi Mehmet, önce onu yakalatmış, daha sonra da ilim adamlarından bir heyet teşkiliyle muhakeme ettirmiş ve mahkeme neticesinde Şeyh Bedreddin idam edilmiştir. 60'lı yıllarda Semaheddin Cem, İbnu't-Tayyar -zannediyorum- müstear ismiyle bir gazetede Şeyh Bedreddin ve düşüncelerinin tenkit edildiğini hatırlıyorum ve o yazıların gözden geçirilmesini şahsen kayda değer buluyorum.
- tarihinde hazırlandı.