Hak Yolcusunun Varlık ve Hadiseleri Batıni Duygularla Algılaması Sonucunda Düştüğü Bazı Hatalı Söz ve Davranışları
Aslında, bir nesnenin var veya yok farz edilmesi, biraz da, o objenin bâtınî duygularla hissedilme şekline bağlıdır. Varlık ve hâdiselerin yorumlanması bütün bütün öteleşmiş bâtınî duyguların imbiklerinde değerlendirilince, zâhirin tesir alanı da daraldıkça daralır; hatta, hak yolcusunun, objeleri tamamen bâtına göre değerlendirmesi ölçüsünde sır ve hafî atlası itibarıyla zâhir onun gözünde bütünüyle silinir gider ve her yanda bâtının bayrağı dalgalanmaya başlar. Artık böyle birinin nazarına yer yer kesret resimleri ilişse de bunlar, hiss-i mârifetin bağrında gelişmiş ve latîfe-i rabbâniyenin halî ve zevkî bir buudu haline gelmiş hiss-i vahdete söz dinletemezler. Dinletemedikleri içindir ki varlığı böyle bir ufuktan temâşâ eden bir hâl eri, zaman zaman, "Ene'l-abdu ve ente'l-hak" diyeceğine, iç ihsaslarının tesirinde "Ene'l-hak"; "Subhânallahi'l-azîm" demesi gerektiği bir yerde de "Subhânî mâ a'zame şe'nî" şeklinde iltibaslı ve muhkemât-ı şeriat na-zarında hatarlı beyanlarda bulunabilir.
Usûlü'd-din açısından, diyanetin ruhu ve kul olmanın lâzımı sayılan tevazu ve mahviyete münâfî olması bir yana, aklın zâhir nazarında istiklâl iddiası hissini uyaran bu türlü mülâhazalar, ubudiyetin ruhuna tamamen zıttır ve peygamberlerin talim buyurdukları tevhid telâkkisine de münâfîdir. Hele bir kısım mübtedîlerin, bu kabil sözleri söylemeleri veya bu sözlere dayanarak hulûl ve ittihaddan dem vurmaları bütün bütün İslâm'ın ruhuna aykırı, bedâhet-i akla münâfî ve Kur'ân muhkemâtına da muhalif bir dalâlettir.
- tarihinde hazırlandı.