Kemal Ufkuna Ulaşan Sâlikin Davranışları
Ne olursa olsun, bir sâlik, kendi kemâl ufkuna kadem basıp da kalbini "feyz-i akdes" ve "feyz-i mukaddes"lere mücellâ bir ayna haline getirince, ona nazar-ı Hak ayan olur.. gönlü üfül üfül ilham esintileriyle tanışır ve seviyesine göre varlığı daha değişik duyup yorumlamaya başlar. Her şeyi farklı görür, farklı duyar.. ve görüp duyduklarını gösterip duyurmanın heyecanıyla -istidadı el veriyorsa- yanar-tutuşur..
Ve oturur kalkar "el-Mâbûdu Hüvallah" der.. gerilir, koşar "el-Maksûdu Hüvallah" hakikatını soluklar.. âfâkı, enfüsü didik didik ederek düşünür "el-Ma'rûfu Hüvallah" sözcükleriyle nefes alır-verir.. ve her şeyi esma ve sıfat yörüngesinde "Zât" hakikatına bağlayarak gaybî imanın enginliğini zevkî ve hâlî bir çerçevede kalben şuhûdî hâle getirir ve Hâkânî'nin dediği gibi:
"Lâyık oldur ki hemen sâlik-i râh,
Diye "lâ na'büdü illâ iyyâh"
der, hâlî ve kâlî Hakk'a kulluğu, Cennet ve rü'yet-i Cemâlullah neşvesi içinde duyar.. ve O'nun istek, dilek ve rızasına tam uygun olmadığı kanaatinde bulunduğu -bunların bir kısmı bazı uhrevî mülâhazalar da olabilir- her şeyi geriye çeker, sadece ve sadece O'nu düşünür ve O'nun, düşünülmesine geçit verdiği alanlarda -gerek duymaya göre- tefekkühte bulunur. Müntehî bir sâlik için, "hüve" unvanıyla sadece ve sadece O söz konusudur. O'nun söz konusu olması "evvelen ve bizzat", " mâsivâ" mülâhazası ise, O'nun izni dairesinde "sâniyen ve bil-araz"dır. Böyle bir mülâhazada dünya ve ukbânın birbirinden farkı da yoktur; tevhîd-i kıble ufkuna ulaşmış bir sâlik için, biricik Matlûb ve Maksûd, O ve O'nun rızasıdır.
Burada bir kere daha Mevlânâ'yı konuşturalım:
"Ey dünya talibi, sen bu âlemde bir gündelikçi gibisin.! Ey Cennet aşığı, sen de hakikattan çok uzaksın.! Ey hakikattan bîhaber ve iki âlemle sevinen kimse, sen de Dost uğrundaki gam zevkini duymamışsın; sen de mazur sayılırsın…"
- tarihinde hazırlandı.