Medeniyetlerin Geliştiği Ortam ve Şartlar
Bu itibarla, bugünkü Batıyı, sadece, Kopernik’lerin, Galile’lerin, Leonardo da Vinci’lerin, Michelangelo’ların, Dante’lerin.. ya da Edison’ların, Max Planck’ların, Einstein’ların.. üstün istidatlarının eseri olarak görmek yanlıştır.. evet ne dünkü Rönesans ne de bugünkü bilim ve teknoloji patlaması, sadece böyle bir düzine insanın mesâisine verilemez; verilirse "tenâsüb-i illiyet" prensibi açısından izah edemeyeceğimiz problemlerle karşılaşırız. Evet, dünkü ve bugünkü harika başarılar ve dünya çapındaki büyük oluşumlar, ferdî dehâların yanında, dehâ doğuran toplum yapısı, kâşifler yetiştiren müsait ortam ve kabiliyetlerin ortaya çıkmasını sağlayan genel atmosferle yakından alâkalıdır. Bu açıdan da denebilir ki, her zaman ekstra zirveleşmelerin gerçekleştirilmesinde, yüksek fıtratların gayretlerinden söz edildiği her yerde, vasat ve umumî atmosferden de bahsedilegelmiştir. Hattâ büyük istidat ve yüksek dehâların kabiliyet ve dehâlarını ortaya koymaları, çok defa umumî atmosferin müsaadesi ölçüsünde mümkün olabilmiştir. Şimdilerde de farklı beklentiler yanlış olsa gerek; bir kere şeriat-ı fıtriyenin prensiplerini değiştirmeye kimsenin gücü yetmez. Varlığın bunca prensipleriyle çarpışan er-geç yenik düşer. Hava, su ve kuvve-i inbâtiye ile beslenmeyen tohum çürümeye mahkûm olduğu gibi zeminini bulamamış dehâ da zebil olmaya mahkûmdur.
O halde, yarınlar adına beklediğimiz şeyleri, müsait ortam, ilim aşkı, çalışma azmi ve metodolojinin birleşik noktasında aramalıyız. Vasat, ilim aşkını coşturup çalışma azmini de şahlandırınca, duyarlı gönüller bunu olağanüstü bir imtisasla bütün benliklerinde duyacak, değerlendirecek ve belli disiplinlerle hayata geçirecektir. Ardından yeni ilhamlar, yeni çağrışımlar, yeni terkipler, yeni tahliller "sâlih daire"si işlemeye başlayacaktır ki, bunu da entelektüel gayretlerin ve temel dinamiklere uygun, kendi doktrinine muvafık sistemlerin teâkubî bir ivme ile sürüp gitmesi takip edecektir..
- tarihinde hazırlandı.