İyi İnsan Yetiştirmek
İnsan Yetiştirmek
Geçmişte olduğu gibi günümüzde de insan yetiştirme, yetiştirip istidat ve kabiliyetleri yerli yerince değerlendirme büyük önem arz etmektedir. Ancak, bu çok önemli vazifenin yapılabilmesi için öncelikle sağlam bir alt yapının oluşturulması şarttır. Bunun için de, en başta sağlam bir aile yapısı, her türlü melanetten arındırılmış bir sokak ve en iyi şekilde dizayn edilmiş değişik terbiye müesseseleri gerekmektedir. Günümüzde, böyle bir alt yapıdan bahsetmek oldukça zordur. En başta, çocuk yetiştirme düşüncesine bağlı bir aile yapısı kalmamış, sokaklar nâhoş şeylerle dolup taşmakta.. mektepler ise büyük ölçüde kendilerinden bekleneni eda edememekte ve uygulanan sistemle adeta istidatları köreltilmektedir.
Ezbercilik Anlayışı
Eskiden medreselerde hakaike, tahlil ve terkibe kapalı 'hafız-ı Kur'an' yetişirdi, günümüzde de okullarda, sadece 'hafız-ı kimya', 'hafız-ı fizik' vs. yetişmekte. Ezbercilik muhakemenin önünde, zeka dogmalara bağlı ve dumur yaşamakta, buna karşılık şablonculuk gırla gitmekte... İşte böyle bir ortamda -Einstein ruhlu insanlar olsa bile- hiçbir zaman o ayarda dahiler yetişmeyeceği açıktır. Çünkü zemin, böylelerinin yetişmesine müsait değildir; kalıplar önceden konmuş ve ona uygun insanlar yetiştiriliyor. Öyle ki o şablonun dışına çıkanlar asi sayılıyor. Bu itibarla, en başta bu yanlışlığın düzeltilmesi gerekmektedir.
İyi İdareci Yetiştirmek
Yine iyi bir idarecinin yetişmesi için de, aynı şekilde yetiştirici esaslarıyla işleyen iyi bir devlet mekanizmasının olması gerekmektedir. Ufku dar ve kapalı bir sistem içinde insan üstü dahileri bile istihdam etseniz ve onlara: 'Siz sadece size gelen emirleri uygulayın, başka bir işe karışmayın.' deseniz, onların dahiler olarak kalmaları şöyle dursun, normal insanlık kabiliyetlerini de kaybedecekleri bedihidir. İşte böyle bir politika çarkı içinde bir idarecinin, bir içtimaiyatçının kendi istidat ve kabiliyetini inkişaf ettirmesi mümkün değildir. Her şeyiyle sürüm sürüm böyle bir sistemde sloganlar, atıp-tutmalar vardır, ama başarı yoktur. Yanlış anlaşılmasın; ümitleri yıkıp, bir şey yapamadığımızı yapamayacağımızı söylemek istemiyorum. Demek istiyorum ki bu halimizle devletler muvazenesinde bir cihan devleti olmamız mümkün değildir. Bir zamanlar ülkemiz, kritik bir dönemden geçiyordu. Düşmanlarımız, imparatorluktan geriye kalan bir milletin kolunu kanadını kırmak, ondan da önemlisi azmini, ümidini parçalamak için bahaneler arıyor ve 'sizin dışarıda işiniz yok; misak-ı milli sınırları içerisinde kalacaksınız..' diyorlardı ki, böyle bir dönemde, 'cihan' davası güdülemezdi. Değil cihan davası, hasımlar en küçük bir adaya dahi müdahale hakkı vermezlerdi. Bu yüzden o gün bir maslahat için söylenmiş bazı sözler olabilir. Ancak günümüzde şartlar olabildiğine değişmiştir; dolayısıyla yeni stratejiler takip edilmelidir.
İlim Telakkisi
Mevzi ile alakalı olarak bir misal daha vermek gerekirse; bizler ilim telakkisi konusunda da ifratlardan kendimizi kurtaramamışızdır. Şöyle ki, Mustafa Reşit Paşa'nın, Oguste Comte'nin sadık bir talebesi olmaya soyunduğu Tanzimat yıllarında biz, ilimde Batı'dan daha pozitif olmuşuzdur. Şüphesiz pozitif metodun ilimde tartışılmaz bir yeri vardır; ancak pozitif mülahaza, su-i istimal edilmezse, ilmiliğin televvünlerinden sadece biridir. Ama aydınımız bu konuda da ifrat etmiş ve yanlış yapmıştır. Bu konuda, Atilla İlhan'ın söylemiş olduğu bir sözü nakletmek istiyorum. O, bir televizyon programında, 'Yıllar var ki aydınlar her şeyi bozmuş, kitleleri yanıltmış, halk onları tekrar düzeltmiştir.' demişti. Evet, ilim çok önemlidir, bu yüzden dinimiz de ona büyük ehemmiyet atfeder. Ancak ilim, ne sadece aklî yollarla elde edilen şeyler ne de 'havass-ı selime' dediğimiz duyu organlarının ihsasıyla ulaşılan neticelerdir; bunların yanında o, mütevatir haberi de kapsayan geniş bir referans alanına sahiptir. Bu itibarladır ki eğer ilim vahyin tayfları altında şekillenmez ve Allah'a teslim olmazsa, ilim müesseseleri günümüzde olduğu gibi farklı mecralara kayar ve kendisinden bekleneni eda edemez. Hatta belli ölçüde bu müesseseler devletin istikrarına, milletin ümidine indirilmiş birer darbe olabilir. Netice itibariyle, herşeyi, kıymeti miktarınca kabullenmek ve değer atfetmek çok önemlidir.
Kaht-ı Rical
Son olarak bir hususa daha işaret etmek gerekirse; biz millet olarak tarihten bu güne çok istidat ve kabiliyetli insanların başını yemişizdir. Yıllardır ülkemizde bir kaht-ı ricalin yaşanması da Cenab-ı Hakk'ın bize vermiş olduğu bir ceza sayılabilir.
- tarihinde hazırlandı.