Principet themelore në veprimtarinë e Fethullah Gylenit

Fethullah Gylen i jep rëndësi të veçantë principeve të cilat edhe do t’i trajtojmë më poshtë në paragrafë të veçantë, si në fushën e arsimimit edhe në fushën e tolerancës dhe mirëkuptimit, por edhe në aspektin e edukimit të shpirtit dhe mendjes.

a. Qëllimi final është vetëm pëlqimi i Zotit: Pastërtia shpirtërore.

“Besimtarët duhet të ndërthurin çdo veprim e çdo moment të tyre me pëlqimin e Zotit, ashtu si thuret një dantellë. Aq më tepër që e kundërta e kësaj -larg qoftë- nuk është veçse një pazarllëk me Allahun. Atëherë lind një opinion i tillë: “Nëse unë punoj kështu, edhe sistemi e vazhdimësia e ngjarjeve duhet të jetë kështu”. Mirëpo ky qëndrim është tejet i rrezikshëm dhe në kundërshtim të plotë me ndërgjegjen e besimit dhe të devotshmërisë. Mandej, e natyrishme që për një njeri që hyn njëherë në këtë rreth të prishur, është tepër e vështirë të dalë sërish që andej. (Prizma-I)

Në këtë mënyrë Fethullah Gylen shpreh haptas principin themelor në veprimtarinë e tij, Pëlqimin e Zotit. Sipas tij, njeriu, çdo veprim që bën duhet ta bëjë duke menduar pëlqimin e Zotit, duke mos shkuar nëpër mend asnjëfarë interesi a përfitimi në lidhje me këtë botë. Në terminologjinë Islame ky virtyt quhet ihlas-pastërti shpirtërore. Sidomos në veprat e kryera për hir të Zotit, nëse nuk ka pastërti shpirtërore, pra nëse ajo vepër nuk është kryer vetëm për hir të Zotit, ajo vepër asnjëherë nuk ka sesi të arrijë në qëllimin e vet; madje edhe nëse ajo vepër sjell sukses në këtë botë, ajo nuk është në gjendje ti sjellë personit asnjëfarë mirësie në botën tjetër. (Fasıldan Fasıla, 2: 30-1)

b. Njeriu duhet të përmbushë përgjegjësitë e veta, pastaj të presë rezultatin nga Zoti

Një tjetër temë së cilës Fethullah Gylen i jep një rëndësi të veçantë,është të vepruarit me përgjegjësi. Njeriu duhet të përmbushë të gjithë përgjegjësitë që i ngarkon atij pozita në të cilën ndodhet dhe duhet të presë rezultatin e punës së tij prej Zotit. Sipas Gylenit, njeriu nuk duhet të ngatërrojë kurrsesi në punën e tij tekat dhe dëshirat personale, por duhet të jetë i ndërgjegjshëm për të kryer më së miri punën që i takon, ashtu si duhet dhe në kohën që duhet. Nëse njeriu përfshin edhe kapriçot e interesat e veta në veprën e vet, atëherë mund të humbasë pastërtinë e qëllimit të tij dhe mund të përballet me një kaos të vërtetë në fund të kësaj vepre.

Së dyti, as shpëtimi i njerëzve, as besimi i tyre dhe as ndryshimi i mënyrës së tyre të jetesës, besimit apo idealeve, nuk është në dorë të njeriut. Zemrat janë në dorën e Zotit. Ai i udhëheq njerëzit drejt shpëtimit, Ai i ka në dorë zemrat e tyre. vetëm se në këtë pikë, njeriu ka një përgjegjësi konkrete. Ai duhet të përdorë çdo rrugë dhe mënyrë legale për të përcjellë mesazhin e Zotit te të tjerët. Pas kësaj, rezultati është në dorë të Zotit. Nëse Ai dëshiron dhe nëse njeriu përballë ka aftësinë e nevojshme, Zoti e bën atë që ta pranojë mesazhin hyjnor; e nëse personi nuk posedon pjekurinë e duhur shpirtërore dhe nuk e përballon dot atë mesazh, nuk e pranon. Në Kuranin e Shenjtë, Zoti i drejtohet Profetit me këto fjalë: “Ti nuk mund ta shpëtosh dot vetë atë që do dhe as mund ta futësh në rrugë të drejtë; Zoti e fut në udhë të drejtë atë që (Ai) dëshiron” (Kasas, 56). Ndaj dhe njeriu duhet të përmbushë përgjegjësitë e veta, të bëjë atë që i takon, po nuk duhet përzier në punët e Allahut. (Fasıldan Fasıla, 1:102)

c. Përcaktimi më së miri i qëllimit, i mjeteve dhe metodës

Fethullah Gylen thekson rëndësinë e përcaktimit më së miri të objektivit e të qëllimit final në çdo veprim e ndërmarrje. Sikur e theksuam edhe më sipër, objektivi kryesor i çdo njeriu e i çdo vepre të tij duhet të jetë Krijuesi i Madhërueshëm dhe pëlqimi i Tij. Në veprat që kryhen për hir të Zotit, një grimcë kthehet në diell, një pikël në det e një moment në përjetësi. Vlera e mjeteve dhe e shkaqeve përcaktohet me aftësinë e përshtatshmërinë e tyre për të të shpënë drejt objektivit final.

Islami nuk e konsideron legale secilën rrugë e metodë që të çon drejt suksesit të qëllimit. Sikur objektivi që duhet të jetë legal, ashtu edhe metoda që të çon te ai duhet të jetë absolutisht legale dhe e pranueshme nga Islami. Një rrugë e papranueshme e çon njeriun në të kundërtën e objektivit të tij. Aq më tepër që një myslimani nuk i lejohet të përdorë çfarëdo metode për të arritur qëllimin e tij. E rëndësishme është që të kryhet vepra e duhur në momentin dhe në vendin e duhur. Kurse metoda, përveçse legale, duhet të jetë edhe progresive dhe e drejtë. Përveç kësaj, ndodh ndonjëherë që metoda bëhet aq e rëndësishme, sa njeriu jepet i tëri pas saj, duke e kthyer metodën në objektiv e duke lënë pas dore objektivin e vërtetë. Kjo është një gjendje e rrezikshme në këtë proces, prandaj duhet shmangur menjëherë. Tempujt, shkollat e foletë, në të cilat është harruar objektivi i themelimit të tyre janë njëlloj si njerëzit që harrojnë qëllimin e tyre të krijimit dhe shkojnë e vijnë në një linjë të kundërt me vetveten, pa sjellë asnjë dobi.

Një tjetër temë, të cilën Gyleni e trajton në mënyrë të veçantë, është edhe monopolizimi i të drejtës. Sipas tij, njeriu nuk duhet kurrsesi të konsiderojë si të vërtetë absolute vetëm mendimin e tij dhe të atyre që mendojnë si ai. Ai duhet patjetër t’i japë të drejtën e ekzistencës edhe mendimeve dhe metodave të tjera, duke i marrë parasysh edhe ato me seriozitet. Sidomos përçarjet dhe urrejtja mes njerëzve të të njëjtit besim, ndjenjë dhe mendim, nuk kanë asnjë dobi tjetër përveç largimit nga objektivi dhe dobësimit të metodave të ndjekura drejt tij. Ata njerëz që pretendojnë ta lëvizin mekanizmin e botës sipas kompasit të tyre të prishur, nuk mund të jenë tjetër përveçse skllevër të egos personale. (Kriteret ose Dritat e Rrugës, 203-5)

d. Aktiviteti pozitiv dhe të qenurit veprimtar

Fethullah Gylen është krejtësisht kundër reaksionit. Sipas tij, lëvizjet e reaksionit janë shkak për urrejtjen dhe distancimin e atij përballë dhe janë shtysë e veprave të nxitura e përçarëse. Të tilla lëvizje nuk janë veçse aktivitete të të pakënaqurve, që lënë pas vetëm dëshpërim, humbje e rrënoja. “Çfarëdo që të bëhet për hir të së nesërmes të njerëzimit, ajo nuk duhet kurrsesi të bëhet shkak për përçarje e armiqësi ndërmjet njerëzve. Duhet treguar një kujdes i veçantë që të mos i hapim rrugë shkatërrimeve të pariparueshme, ndërsa mendojmë se po rregullojmë diçka. Përndryshe, edhe do të përballemi me të kundërtën e objektivit tonë, edhe me urrejtjen dhe mallkimin e brezave të ardhshëm, po edhe me një disfatë në emër të së përtejmes”, tërheq vëmendjen Gyleni.

Një nga themelet e veprimtarisë së Gylenit është “aktiviteti pozitiv”, me të cilin nënkuptohet një lëvizje e mirëfilltë e cila përfshin përmbushjen e përgjegjësisë duke kryer veprën e duhur në momentin e vendin e duhur dhe okupimin me përmirësim e ndërtim, asnjëherë me shkatërrim e prishje, duke paraqitur kështu një linjë krejtësisht të kundërt me lëvizjet reaksionare. Fethullah Gylen përsërit shpesh fjalët e Zotit në kapitullin Maide në Kuran, të cilat shprehimisht janë: “O ju që keni besuar! Detyra juaj është të kontrolloni veprat tuaja, gjendjen tuaj e të shihni veten. Për sa kohë që ju jeni në rrugë të drejtë, devijimi i të humburve juve nuk ju prek.” (Maide, 105)

a. Sensibilizimi kolektiv dhe konsultimi

Për Fethullah Gylen dhe për lëvizjen e tij, sensibilizimi kolektiv dhe konsultimi kanë një rëndësi të veçantë, ashtu si në çdo lëvizje pozitive. Sipas tij, sensibilizimi kolektiv është mendja, ndjenja dhe truri i përbashkët i atyre njerëzve idealistë, të cilët kanë vendosur interesat e shoqërisë mbi interesin vetjak, të cilët janë njësuar me të tashmen e të ardhmen e njerëzimit dhe ecin me shpresë, besnikëri, pastërti shpirtërore e modesti, duke kërkuar thjeshtësinë e humanizmin në vend të famës dhe emrit e duke menduar të tjerët para vetvetes. Kjo mendësi dhe ndjenjë e përftuar nga sensibilizimi kolektiv, kërkon mbështetje te Zoti në çdo veprim, është e ndërgjegjshme për çdo ndërmarrje, përmbush të gjitha kërkesat në aspektin e shkaqeve konkrete dhe peshon çdo veprim në peshoren e pëlqimit të Zotit, duke mos rënë ndesh me aktualitetin e me ligjet hyjnore e pozitive të njerëzimit dhe të gjithësisë.

Sipas Gylenit, konsultimi është kushti i parë për të marrë vendime të sakta në secilën temë, sepse konsultimi është “një cilësi jetike dhe një rregull themelor”. Shpeshherë kemi dëshmuar fundet me disfatë dhe fiaskon e vendimeve të marra në lidhje me shoqërinë pa u menduar gjerë e gjatë e pa marrë mendimet e kritikat e të tjerëve”, thotë Gyleni. Ai mendon se një person i kufizuar në mendimin e vet, që nuk ushqen respekt e nuk ushqehet me mendimet e të tjerëve, sado i aftë të jetë, edhe gjeni qoftë, nuk mund të jetë aq i suksesshëm sa një person tjetër, që është i hapur ndaj mendimeve të tjera dhe që këshillohet me ta. Sipas tij, njeriu më i zgjuar është njeriu që ka respekt për mendimin e të tjerëve dhe që vepron duke u konsultuar me të tjerët, pasi në këtë mënyrë ul në maksimum mundësinë për të gabuar. Madje Gyleni shkon më tej duke thënë: “Njerëzit që mjaftohen me idetë dhe mendimet personale në çdo punë, nga njëra anë humbasin një dinamizëm të jashtëzakonshëm, nga ana tjetër mbledhin pakënaqësitë e mëritë e njerëzve që kanë përreth. Konsultimi është një cilësi e njerëzve të vendosur dhe kusht i suksesit, njëherazi edhe mundësia për të arritur rezultate shumë më të larta se ato që mund të arrihen duke ndjekur vetëm linjën e mendimit vetjak. Ndaj dhe në pikënisje të çdo pune i duhet dhënë rëndësia e duhur konsultimit në një shkallë sa më të gjerë, përndryshe, nëse ajo punë dështon, të mos i kritikojmë ata që kemi përreth e të mos ia hedhim fajin fatit tonë, duke e dyfishuar fatkeqësinë e duke shpalosur një sjellje aspak të hijshme. (Kriteret ose Dritat e Rrugës, 162-3; Statuja e Shpirtrave Tanë, 38-9)

Ka edhe nga ata që mendojnë se përreth Fethullah Gylen ndodhet një hierarki e mirëfilltë, në të cilën nuk ka vend për mendime e ide personale, gjë që nuk është aspak e drejtë. Gyleni thekson shpesh konsultimin e shpirtin kolektiv duke u shprehur se koha e sotme nuk është koha e gjenive individualë, po është koha e ndërgjegjes kolektive. Ai beson se vetëm një ide që është përqafuar nga masat mund të zërë vend në mendjen e zemrën e njerëzve dhe në çdo punë të tijën konsultohet medoemos me njerëz, ndaj arsyetimit dhe diturisë të së cilëve ka besim të veçantë. Rrjedhimisht, çdo person mund të shprehë lirshëm mendimin e vet përballë tij. Aq më tepër që një nga gjërat më shqetësuese për Gylenin, është hierarkia, ndjesia për të qenë më lart apo më epror ndaj njerëzve.

f. Drejtësia dhe besueshmëria

Fethullah Gylen thotë shprehimisht se “Drejtësia është kurora e profetësisë”. Profetësia jeton në orbitën e drejtësisë dhe besueshmërisë. Profetët as nuk thonë ndonjë fjalë jashtë të vërtetës dhe as nuk kanë të bëjnë ndopak me vepra si mashtrimi e gënjeshtra. Ndaj dhe drejtësia e pozicionimi kah të drejtës është një prej parimeve themelore të këtij aktiviteti. Edhe besueshmëria, besnikëria e të qenit njeri i besës, ashtu si drejtësia, është një virtyt i veçantë edhe në aspektin njerëzor e islam, ashtu edhe në rëndësinë që ka në themel të kësaj lëvizjeje. Në të vërtetë, besimtari është njeri që të ngjall besim dhe domosdo kjo veti ka zënë vend të rëndësishëm edhe në mendimin e Gylenit. Në Kuranin e Lavdishëm, profetët përmenden si njerëz të besës dhe besnikëria është virtyti i parë që bie në sy te ata. (Shuara, 107, 125, 143...). Prandaj dhe besimtari është njeriu më i sigurt në këtë aspekt. Ai nuk përflet askënd, nuk i bën dëm askujt, as me dorë e as me gjuhë, nuk gërmon të ligat e askujt dhe nuk sheh me sy të keq as pasurinë dhe as nderin e tjetrit. Të qenit i besueshëm është një virtyt që në Kuran përmendet si cilësi e Profetit Muhamed, ashtu edhe e engjëllit Xhebrail, që i përcjell Kuranin Profetit.

Ndaj edhe një lëvizje e mirëfilltë duhet bazuar në besueshmëri e siguri dhe duhet ruajtur me fanatizëm nga çdo veprim që mund të cenojë sadopak këto virtyte, si gënjeshtra, mashtrimi a pasiguria.

g. Zgjuarsia

Zgjuarsia, në terminologjinë fetare fetanet, është një nga cilësitë kryesore të profetëve dhe njëkohësisht një nga cilësitë themelore të një lëvizjeje pozitive. Kjo lloj zgjuarsie nuk shpreh vetëm një shpejtësi mendimi dhe logjikën e mprehtë, por përfshin edhe kapërcimin e kufijve të mendjes nën dritën e shpalljes. Në këtë zgjuarsi janë së bashku, të gatshme, të gjitha përvojat e intelektit, zemra, shpirti, mendja, logjika, gjykimi, meditimi dhe largpamësia. Përmasa më e rëndësishme e kësaj zgjuarsie është kuptimi i logjikës hyjnore, perceptimi i shkakut të sendeve dhe ngjarjeve, përse-së së tyre, aftësia e thellimit në mendim dhe vendimmarrja në çdo rast. Duke qenë se kjo zgjuarsi -fetanet- është përtej mendjes dhe mendimit të mprehtë, edhe teza “Islami është religjioni i mendjes” mbetet e paplotë. Islami së pari mbështetet në shpallje, pastaj i drejtohet mendjes duke u bërë i pranueshëm për të. As edhe një normë e Islamit nuk bie në kundërshtim me mendjen. Po kjo nuk do të thotë se çdo mendje është e në gjendje ta kuptojë e ta gjykojë atë. Islami është ai që e drejton mendjen, e udhëheq atë dhe e konverton në një dinamikë të jashtëzakonshme, në tërësi me shpirtin, ndjenjën dhe të gjithë aftësinë intelektuale. Vetëm një mendje e shkrirë në një enë të tillë mund ta perceptojë Islamin më së miri, pa gjetur as edhe një pikë të vetme për kundërshtim. Dhe kjo mendje është ajo që mund t’i vlerësojë objektet e ngjarjet në orbitën e tyre reale, që nxjerr kuptimin e tyre dhe që lexon më së miri mesazhin e gjithësisë. Kjo zgjuarsi, e cila emërtohet fetanet, është një prej cilësive të profetëve, gjithashtu edhe një prej bazave më të rëndësishme në lëvizjet pozitive.

h. Distancimi nga mëkatet dhe pendesa

Fethullah Gylen në shumë artikuj e biseda flet për mëkatet, pendesën, distancimin nga mëkatet dhe vendosmërinë për të mos iu afruar më atyre. Ndërsa pendimi përfshin kthimin nga një vepër kundër urdhrave të Zotit, në zbatimin e atyre urdhrave, distancimi tërësor nga mëkati është një shkallë më tej, ku personi kontrollon edhe veprat e tij më të mira dhe zbatimin e urdhrave hyjnore, duke pasur frikë se mos gjendet aty ndonjë papastërti shpirtërore a ndonjë gabim i tiji dhe i drejtohet Zotit për falje, kurse vendosmëria për të mos iu afruar më mëkatit është strehimi i personit te Zoti, duke iu larguar përfundimisht çdo mëkati e rruge që të çon atje. (Kalbin Zümrüt Tepeleri, 1:22)

“Mëkati është një rrënim i brendshëm, një prapësi në kundërshtim me natyrën njerëzore. Mëkati është një shuplakë në fytyrën e vullnetit dhe një helm që i është dhënë shpirtit. Mëkati është një stuhi që shuan ndjenjat e larta dhe aftësitë e mrekullueshme që i janë dhënë njeriut, por edhe një tymnajë helmuese që fashon shpirtin”, thotë Gyleni. “Mëkatari është një person që e braktis veten në copëtimin e ndërgjegjes dhe shtrëngimin e zemrës, pasi ia ka dhuruar djallit aftësitë e vetitë e larta të shpirtit të vet. Aq më tepër kur këmbëngul në atë mëkat, atëherë ai e lëshon vetëkontrollin dhe është i destinuar të humbë, pa pasur fatin as të çohet në këmbë sërish, as të gjejë vullnet e as qëndresë në vetvete.” “Në rrugën e tij drejt përjetësisë, mëkatet, ashtu si kobrat, i dalin para njeriut në çdo cep - vazhdon Gyleni, pastaj, duke cituar një hadith të Profetit, përshkruan mëkatet më të rënda të cilat janë: Të cenojë besimin në një Zot të vetëm, duke i njohur Atij shok a ortak, të vrasë pa të drejtë, të shkelë të drejtat e të prindërve, të bëjë dëshmi të rremë, të braktisë betejën e të marrë nëpër gojë nderin e të tjerëve. Ndër mëkatet e rënda, Gyleni rendit edhe padrejtësitë e tradhtinë ndaj atdheut, shkatërrimin e natyrës dhe të ekuilibrit ekologjik, largimin e një populli mysliman nga vetvetja e nga e shenjta e tyre, duke e zëvendësuar fronin e shpirtit të tyre me interesa të huaja e kalimtare, largimin e rinisë nga besimi e morali, duke i ndryshuar ata në turma pa ideale, të afta për të sulmuar njerëz e vlera. Të tilla mëkate ai i përshkruan si të pafalshme në gjykatën hyjnore. Pastaj vazhdon: “Dhe më i rëndë se gjithë këta mëkate, është fakti që ata që shkatërrojnë, vrasin, presin e shkretojnë, nuk janë të ndërgjegjshëm për pasojën e këtij mëkati që kryejnë. Dhe ky është ai mëkat i rëndë, i vetmi mëkat i pafalshëm nga Zoti, nga njerëzimi e nga historia: Të mos jesh i ndërgjegjshëm se vepra që kryen është mëkat e të mos rrëqethesh nga rëndesa dhe pasojat e atij mëkati.”

Kështu e shpreh rëndesën e mëkatit Gyleni, duke theksuar faktin se për sa kohë që kjo rëndesë e mëkatit nuk kuptohet e nuk gjenden zgjidhjet për të shpëtuar prej kthetrave të tij, rinovimi e gjenerimi i një shoqërie është shumë i vështirë. Edhe vazhdimi i ekzistencës së asaj shoqërie është pothuaj i pamundur. (Çağ ve Nesil, 125-8)

i. Dashuria-thelbi i kësaj veprimtarie

“Njeriu që pajis e rindërton shpirtin me besimin te Zoti e me njohjen e Tij, ndien një dashuri pakufi, sipas nivelit në të cilin ndodhet, për gjithë njerëzimin, madje për të gjithë krijesat. Me këtë dashuri e pasion të pafund ndaj gjithë ekzistencës, ai e jeton gjithë jetën e tij mes valëve të mirësisë, dashurisë, ndjenjës e kënaqësisë të jashtëzakonshme që i dhuron kjo gjendje”, thotë Gyleni. Sipas tij, asnjë veprimtari dhe lëvizje që nuk ka në thelb të saj dashurinë, nuk mund të ketë as sukses dhe as jetëgjatësi. Aq më tepër kur flitet për veprimtari që synojnë kënaqësinë e Zotit dhe lumturinë e përjetshme, veprimtari të cilat nuk mund të kenë asnjë rezultat nëse nuk kanë në thelbin e tyre dashuri e pasion.

“Dashuria hyjnore është një forcë e mahnitshme dhe një burim i pashtershëm për të gjithë ata që duan të përcaktojnë pozitën e tyre në relacionin Krijues-krijesë, që duan të ndriçohen me dritën e Tij, të ndiejnë kënaqësinë e lumturinë e faktit që Ai i ka krijuar me dashuri e që mundohen të jenë të denjë për këtë dashuri, duke e hartuar qëllimin e jetës së tyre në përputhje me dashurinë e vullnetin e Zotit.” Ndaj dhe në thelbin e kësaj veprimtarie dashuria duhet të jetë parësore dhe çdo pjesëmarrës i këtij aksioni duhet ta mbajë atë sa më të gjallë e sa më të vrullshme në fokusin e jetës së tij. (Fasıldan Fasıla, 2:127)

j. Uniteti dhe disiplina në mendim e në sjellje

Disiplina është një tjetër aspekt i zgjuarsisë dhe i të vepruarit me vend në aksionin e Gylenit. Ajo shpreh njëkohësisht një tjetër dinamikë për zhvillim në këtë veprimtari, duke synuar njësimin e zemrës me mendjen, ndjenjës me intelektin dhe rilindjen shpirtërore e materiale, duke kuptuar më së miri shkencat pozitive dhe lidhjen e tyre me krijimin. Shkurtimisht, disiplina synon zhvillimin tërësor të mendimit e të sjelljes, duke ndriçuar mendjen me shkencë dhe shpirtin me njohjen e Zotit dhe duke synuar formimin tërësor të individit, ndërsa e mban atë larg nga mëkati, e liga dhe e padrejta, e përmbush me sinqeritet dhe përkushtim.

Sipas Gylenit, mendimi e profesionalizmi i pjesshëm, duke lënë mënjanë tërësoren, është një nga gabimet më të dukshme të mendimit modern. Megjithë nevojën e padiskutueshme të profesionalizmit në një fushë të caktuar, trajtimi i pjesshëm i mendimit, duke lënë mënjanë pikënisjen e pikësynimin e tij, nuk mund të jetë një disiplinë e suksesshme e mendimit të sotëm. Ky lloj mendimi e trajton njeriun, dukuritë e natyrës dhe ngjarjet e ndryshme në mënyrë të pjesshme, duke e synuar tërësinë vetëm me mbledhjen e pjesëve të analizuara. Megjithëse nga ana shkencore kjo disiplinë mund të paraqesë grumbullime të dhënash dhe faktesh të konsiderueshme, ajo është e cekët si nga cilësia, ashtu edhe nga rezistenca në kohë. Kurse një individ i kompletuar tërësisht është i aftë të mendojë e veprojë në tërësi dhe konform ligjeve universale të ekzistencës, duke qenë i qartë edhe për mendimin e pjesshëm dhe duke e trajtuar atë si një pjesë përbërëse e disiplinës tërësore universale. Vetëm të tillë individë mund të jenë të aftë t’i japin drejtimin e duhur një lëvizjeje pozitive. Bota Islame gjatë shekujve të fundit ka pësuar një shkëputje të rëndë nga mendimi universal, duke nxjerrë jashtë nga shkollat e edukimit fetar shkencat pozitive dhe duke mbajtur larg disiplinat morale e fetare nga shkollat e drejtimit të shkencave pozitive. Ky është edhe shkaku kryesor që kjo gjeografi nuk i reziston dot degradimit të përgjithshëm dhe nuk arrin të ketë një rilindje të mirëfilltë. (Fasıldan Fasıla, 3:121, Prizma, 1:126-7, 190)

k. Forca

Një tjetër pikë mbi të cilën Gyleni ndalet kur trajton cilësitë e kësaj veprimtarie, është edhe forca. Sipas tij, forca dhe pushteti janë cilësi të rëndësishme që në krijimin e njerëzimit, të cilat nuk mund të lihen asnjëherë mënjanë, vetëm se duhet të përftohen patjetër me dije e me intelekt. Me pak fjalë, duhet të jenë konform ligjit dhe të drejtës. Gyleni thekson se e drejta nuk gjendet në forcë, përkundrazi, forca lind nga e drejta. Përndryshe gjendja kthehet në kaos e në një çmenduri shoqërore të pakontrollueshme. Sipas tij, kohët e fundit, njerëzimi po dëshmon se si një forcë e tillë po dhunon vlerat dhe po rekruton shkencën dh zhvillimet teknologjike duke i vënë mundësitë e tyre nën urdhrat e urrejtjes, krimit e dhunës. Kjo forcë është e aftë të shfarosë mandej brenda pak orëve aq shumë vlera, sa nuk janë shfarosur për shekuj me radhë, të shkatërrojë sistemet më të forta e t’i zëvendësojë me të tjerë, duke copëtuar edhe themelet më të forta, pa ngurruar të braktisë turmat e të kufizojë liritë e mendimit dhe të besimit. Për më tepër, kjo forcë merr pas vetes edhe median dhe nuk ngurron aspak të interpretojë të drejtën si të gabuar dhe të gabuarën si të drejtë, duke prishur çdo ekuilibër vlerash shoqërore. Ndaj edhe forca nuk duhet lënë pas dore, nuk duhet shmangur e mohuar, po i duhet dhënë atyre heronjve të vërtetë që jetojnë në emër të së vërtetës dhe që synojnë paqen e vërtetë në botë. (Sizinti, Dhjetor 1995)

l. Kujdesi, maturia dhe respektimi i shkaqeve

Një tjetër aspekt i rëndësishëm në veprimtarinë e Gylenit është kujdesi, maturia dhe respektimi i shkaqeve. Sipas tij, asnjë vepër dhe asnjë aksion në botë nuk mund të ndërtohet duke pritur mrekullitë dhe ndihmën e Zotit. Zoti ndihmon, Ai mund të hapë dyer që nuk hapen në momente që askush nuk e pret. Por bota është vendi i lidhjeve logjike, këtu shkaqet kanë vlerën e tyre dhe Zoti çdo punë, çdo sukses e ka krijuar të lidhur me shkakun. Ndaj dhe drejt çdo vepre shkohet duke respektuar shkaqet e saj. Respektimi i këtyre shkaqeve dhe pas plotësimit më së miri të këtyre shkaqeve, pritja e përfundimit të suksesshëm duke iu mbështetur Zotit është kushti i çdo vepre dhe burimi kryesor i suksesit. Shpesh Gyleni thekson: “Aq shumë duhet të jemi të lidhur me shkaqet dhe duhet t’i respektojmë ato, sa njerëzit të mendojnë se çdo pritshmëri e kemi lidhur me ato shkaqe. Pastaj aq shumë duhet të lidhemi me Zotin duke pritur përfundimin e suksesshëm, sa njerëzit të mendojnë se ne gjithçka e lëmë në dorë të Zotit.”

Në lidhje me mbarëvajtjen e kësaj veprimtarie, Gyleni paraqet pikëpamjet e veta në këtë mënyrë:

“Kujdesi është një domosdoshmëri në çdo punë e vepër për të eliminuar pendimin e “ah sikur”-et në rast të ndonjë humbjeje a fatkeqësish të mundshme. Shumë njerëz neglizhojnë respektimin e shkaqeve dhe kujdesin për të marrë të gjitha masat e duhura, pastaj kur nuk arrijnë suksesin që ëndërronin, ia hedhin fajin fatit dhe bëjnë gjithçka për të pasur edhe njëherë në dorë ato mundësi që humbasin. Këta njerëz gabojnë dyfish, së pari se nuk respektojnë shkaqet, së dyti se fajësojnë kaderin për pakujdesitë e veta.

Si veprat, ashtu edhe kujdesi, janë ftesa të paraqitura para mirësisë së Zotit. Njëkohësisht, këto janë edhe dy aspektet e një të vërtete. Një gabim në cilëndo prej tyre bëhet shkak për ndërprerjen e asaj mirësie e rrjedhimisht edhe për bjerrjen e suksesit. Përparimi i suksesshëm është i lidhur me kujdesin e vigjilencën në çdo hap të rrugës.” (Kriteret ose Dritat e Rrugës, 206-9)

Tweet

Whatsapp