Kthimi në origjinë, këndvështrimi ndaj perëndimit dhe rinovimi i vazhdueshëm
Në disa prej shkrimeve të tij, si “E nesërme e lumtur” (Sizinti, Dhjetor 1987) dhe “Gjenerata të lumtura”(Sizinti, Janar 1988), Fethullah Gylen, i cili është i lidhur me të kaluarën me një marrëdhënie civile e kulturore, e njëkohësisht me një dinamikë shpirtërore, morale e humane, shpjegon ëndrrën e tij për të ardhmen dhe për formulimin e kësaj të ardhmeje, përdor si shumë dijetarë islamë termin “Kthim në Origjinë”.
Kthim në origjinë do të thotë kthim i individit në rrënjët e tij kulturore, në karakterin e tij dhe në kulturën e tij origjinale. Dhe kjo gjë është e mundur vetëm me ekzistencën e individit dhe të shoqërisë me idetë e veta dhe me vullnetin e vet, përparimin e saj me forcat e veta, punën me duart e veta dhe zhvillimin e kulturës së vet, por edhe me ruajtjen e personalitetit kombëtar nga imitimet që cenojnë origjinalitetin e tij si dhe me mbrojtjen e zhvillimin e veçorive kombëtare dhe të traditës e kulturës që ka arritur gjer te ne duke u pasuruar ndër shekuj me një përpikëri e kujdes të jashtëzakonshëm.
Fethullah Gylen bën edhe një sqarim të kujdesshëm rreth asaj çfarë nuk është “Kthimi në origjinë.” Sipas tij, “Kthimi në Origjinë” nuk duhet konceptuar si një aktivitet racist, një veprimtari me lidhje gjaku, apo një izolim nga bota e jashtme, e mbyllje me zinxhir në modelin vetjak. Kthimi në origjinë përfshin vështrimin e përnjëhershëm të së djeshmes me të sotmen, të të sotmes me të nesërmen dhe përqafimin e vlerave të mbetura pas pastrimit natyror të akumulimit kulturor të ardhur gjer te ne ndër shekuj.
Fethullah Gylen, edhe në pikën e kthimit në origjinë nuk e përjashton aspak mundësinë e bashkëpunimit me Perëndimin dhe përfitimit nga vlerat e tij. Pika që ai kundërshton, është këndvështrimi ndaj Perëndimit, vlerësimi ndaj tij si dhe gabimet e bëra në kontaktet me të. Sipas Gylenit, një nga shkaqet më të rëndësishme të fatkeqësive në botën islame, është mosvlerësimi e moskuptimi siç duhet i Perëndimit si dhe lënia pas dore e faktorëve që e kanë zhvilluar atë. Gyleni mbron konceptimin e realitetit dhe filtrimin e tij nga filtrat e mendjes dhe të logjikës si dhe veprimin në përputhje me atë që lejon përbërja e shoqërisë turke.
Sipas Gylenit, vetëm ato qytetërime që kanë mbrojtur dinamizmin dhe veçoritë e veta, kanë arritur të mbijetojnë përgjatë historisë. Edhe qytetërimi perëndimor është njëri prej tyre. Ai ka vlerat dhe elementet e veta specifike, po është e pamundur që ata të merren e të zbatohen një për një nga një qytetërim apo kulturë që i përket një familjeje tjetër. Asnjëherë qytetërimet nuk mund të shndërrohen mes vetes. Po secili qytetërim ka elemente specifikë që mund të krijojnë një përshtatje “trupore” me qytetërimet e tjerë. Në këtë pikë paraqet rëndësi të veçantë përcaktimi dhe vendosja e tyre me saktësi në trupin tjetër. Gyleni i sheh nga ky këndvështrim marrëdhëniet me Perëndimin, duke kritikuar njëkohësisht si imitimin e pandërgjegjshëm të Perëndimit, ashtu edhe mbylljen totale dhe sjelljen armiqësore ndaj tij.
Fethullah Gylen nënvizon në mënyrë të veçantë rëndësinë e kulturës, shkencës, mendimit e besimit si dhe të lidhjeve ndërmjet tyre dhe rolin e tyre të padiskutueshëm në zhvillimin e jetës shoqërore të një populli. Veçanërisht, duke përmendur edhe rëndësinë e gjuhës në problemet dhe zgjidhjen e tyre në një vend, ndër të tjera Gyleni thotë: “Edhe gjuha kërkon një rëndësi të veçantë në zhvillimin historik, ndaj duhet trajtuar me seriozitet, duhet zhvilluar dhe duhet arritur që ajo gjuhë të jetë një nga gjuhët e mësuara dhe të përdorura me kënaqësi në arenën ndërkombëtare.”
Në renditjen e kushteve parësore për të qenë një vend i përparuar, me një shoqëri të shëndoshë, Fethullah Gylen cek edhe rëndësinë e ndërgjegjësimit historik duke thënë: “ Ndërgjegjja historike është si një urë që lidh të shkuarën me të ardhmen. Është shumë e vështirë të parashikohet bregu ku do të hedhin spirancën ata popuj që nuk kanë arritur ta ndërtojnë e ta mirëmbajnë këtë urë.”
Fethullah Gylen mbart parimin “E ardhmja i ka rrënjët te e shkuara”, ndaj dhe flet për një të shkuar që mbart në vete potencialin e modernes dhe ndërtimin e një të ardhmeje me rrënjë te e shkuara, e cila nuk është thjesht “e shkuar”, po e shkuara e së tashmes.
Forma që propozon Gyleni për të arritur “kthimin në origjinë” dhe vazhdimësinë e gjallërisë, përmban një rinovim të vazhdueshëm, ose më saktë, “rinovimin vetjak”. Veç ai nuk është një reformist që brenda fantazisë së rinovimit propozon të marrim mbi vete çdo “modë” të re, thjesht për faktin se është e re. Përkundrazi, ai mbron një rinovim dhe përparim me hapa më të shpejtë se koha, po gjithnjë duke ruajtur me fanatizëm ato vlera që e bëjnë njeriun njeri dhe popullin vetvetja.
Sipas Gylenit, i cili e pranon rinovimin vetjak si kusht të domosdoshëm të ekzistencës së përhershme, ata që nuk arrijnë të rinovohen, sado të fuqishëm qofshin, janë të destinuar që herët a vonë të konsumohen e të harrohen. Çdo gjë, e ruan gjallërinë duke u rinovuar dhe në këtë mënyrë arrin të mbijetojë.
Fethullah Gylen tërheq vëmendjen mbi rinovimin, si një dukuri e vazhdueshme e natyrës dhe thekson se një shtet/vend mund ta ruajë pushtetin e përgjegjësinë e tij në glob dhe mund të jetë i gatshëm për triumfe vetëm për aq kohë sa arrin ta rinovojë vetveten e të ruajë dinamizmin e tij. Dhe këtë triumf Fethullah Gylen e cilëson “si një triumf që mund të përftohet duke i dhënë shkencës ndriçim, teknikës besim dhe njerëzimit mesazhe në emër të ringjalljes.”
Njëkohësisht Fethullah Gylen tërheq vëmendjen se “rinovimi i vetvetes nuk duhet ngatërruar me magjepsjen ndaj të resë e me pasionin ndaj modës.” Sipas tij, rinovimi i vërtetë është arritja në atmosfera më të reja, më të kthjellëta të mendimit, duke e ruajtur pastërtinë e gjenezës dhe duke bërë sintezën e të gjitha vlerave reale që trashëgohen nga e shkuara me botën aktuale të mendimit e të dijes. Rinovimi i vetvetes është një ringjallje në platformën shpirtërore. Rinovimi përfshin njëkohësisht përftimin më së miri nga mundësitë optimale të zhvillimit të shkencës e teknologjisë, kontrollin e vazhdueshëm të pjekjes e formimit tonë shpirtëror e moral, depërtimin e vazhdueshëm e të shpeshtë, nga fundi në krye, të bindjeve, mendimeve e imagjinatave tona, duke përfshirë çdo çast tërësinë kozmike në brendësinë tonë e duke shtuar çdo herë nektar të freskët në hojet tona të njohjes.
- Publikuar më .