Fethullah Gülen'in Kur'ân'a Yaklaşımı
Kitabı elime aldığımda aradığım ilk şey Efendimiz'in Kur'an tarifi ile alakalı hadisiydi. Sanıyorum o hadisin muhtevası ve bende derin iz bırakan bir hatırası bu arayışın sebebi. Önce hadisin muhtevası ile alakalı Hocaefendi'nin bir cümlesini aktarayım: "Kur'ân-ı Kerim'in ruhunu, mâhiyetini, muhteva ve hususiyetlerini ve onun nasıl bir hazine ve cevherler definesi olduğunu bu ölçüde derin ve özlü ifade edebilen en cami hadistir."
Hatıraya gelince: Kitabın 86. sayfasında zikredilen mezkur hadisinin izahını talebelik yıllarımızda Hocaefendi'ye bizzat ben sormuş ve karşılaştığım manzara karşısında şaşırmıştım. Öğle yemeği sonrası sohbet ortamında hadisin tamamını bir kerede okuyarak sorduğum soruya Hocaefendi önce uzunca bir girişte bulunmuş, ardından "Şimdi o özellikleri tek tek söyle, ben de izaha çalışayım." demişti. 'Ne var bunda şaşıracak?' diyebilirsiniz. Şaşacak ve şaşırılacak şey şu; bir sohbette biter diye düşündüğüm söz konusu hadisin izahı yanlış hatırlamıyorsam arka arkaya dört veya beş sohbette bitti. Ben "O, hak ile bâtılı ayırt eden tek ölçüdür" eliyorum, Hocaefendi dakikalarca konuşuyor. Ben "O, Hakk'a ulaştıran bir yoldur" diyorum, Hocaefendi âteşin hatip edasıyla açıklamalar yapıyor. Bugünden geriye bakınca, iyi ki teknik ve teknolojinin imkânlarını kullanarak kelimesi kelimesine kaydetmişiz o sohbetleri diyorum. Yoksa bizlerin hafızasına emanet o izahlar nisyan deryasında "nesyen mensiyye" unutulur giderdi, giderdi de ne makalelere ne de Suat Yıldırım hocam misali ehl-i ilim zatların yorumlarına konu olurdu.
Akademik Kalıplara Girmeyen Bir Tarz
Hangi kitaptan mı bahsediyorum? Prof. Dr. Suat Yıldırım hocamızın, Nil Yayınları'ndan çıkan Fethullah Gülen'in Kur'ân-ı Hakîm'e Yaklaşımı adlı kitabından. Suat Yıldırım, tefsir sahasında Türkiye'nin yetiştirdiği ender şahsiyetlerden biri. Şahsiyetli ve saygın kişiliği, maksat ve meramını net ifade eden yazı stili, eskilerin "sehl-i mümteni" dedikleri cinsten çok zor meseleleri peynir-ekmek yeme kolaylığı içinde anlatan anlaşılır üslubu, Fransızca ve Arapçası ile Doğu ve Batı'yı takip edebilen engin ufku, yaptığı tercümeler, yazdığı te'lif eser ve makalelerle kendini ispat etmiş ilmi kimliği, yurtdışında misafir öğretim görevlisi olarak elde ettiği tecrübeler, Sakarya İlahiyat Fakültesi kurucu dekanlığının yani sıra Erzurum, Adapazarı ve Marmara İlahiyat fakültelerinde yıllardır devam eden öğretim görevliliği, yetiştirdiği belki yüzlerce master ve doktora talebesi onun hem özelliklerini hem de bir ömre nelerin sığdığını göstermesi açısından bizler adına önemli bir örnek.
Hocaefendi ne yazık ki dinî ilimlerdeki derinliği itibarıyla ülkemizde çok tanınmıyor. Cumhuriyetle alim geleneğinin ölmüş ve dolayısıyla bilinmiyor oluşu, formal eğitiminin olmaması, akademinin kalıplarına sığmayan tarzı maalesef çoklarının küçümseyici veya dışlayıcı bakışına neden oluyor. Haliyle bu durum Hocaefendi'nin bilinmemesi, tanınmaması ve takdir edilmemesinin en önemli amili. Bu gidişatın yolunu ve yönünü değiştirmek hiç şüphesiz Hocaefendi'yi yalandan tanıyanlara düşen bir vazife ve vecibe.
Haksızlık etmeyelim, son dönemlerde Türkiye'de bu konuda bazı kıpırdanmalar var. Hocaefendi'nin fıkıh, hadis ve tefsir başta dinî ilimlerdeki yerini göstermeye çalışan, usul ve üslubuna, farklılığına, derinliğine vurgu yapan bazı çalışmalar yapılmaya başlandı. Bunların yeterliliği her zaman için sorgulansa da başlangıç olarak güzel adımlar.
İşte Suat hocamızın bu kitabı aynı minvalde kaleme alınmış ya da aynı gayeye hizmet edeceğine inandığım bir çalışma. Kendisinin buna 'kitapçık' demesi tevazu istikametinde değerlendirilmesi gereken bir söz bana göre. Ayrı bir yere not edilmeli. Şöyle düşünüyorum. Suat hocamızın Hocaefendi'nin Kur'an'la alakalı üç eserini merkeze alıp kendi ifadesiyle "çağdaş insanların ihtiyacı olan konularla sınırladığı" bu çalışma bir taraftan vefa ve kadirşinaslık göstergesi, diğer taraftan daha kapsamlı çalışmalara örnek olacak nitelikte.
Mahiyeti Tam İdrak Edilemeyen Kur'an
Suat hocamız, kitabını 5 ana bölüme ayırmış. Bunlar sırasıyla "Kur'ân-ı Kerim'in Mahiyeti", "Kur'ân İlimlerinden Bazılarına Bakış", "Fethullah Gülen'in Tefsir Hakkında Mütalaaları", "Kur'ân-ı Kerim'de Gayba Dair Haberler ve Fennî Tefsir", "Fethullah Gülen'e Göre Kur'ân-ı Hakîm'in Terbiye Metodu". En sonunda ise Hocaefendi'nin yıllar önce yayınlanan Kur'ân'dan İdrake Yansıyanlar kitabına yazdığı takdim yazısını koymuş.
Her bir bölümde gerekli Kur'an eğitimi alamama veya oryantalist çalışmaların etkisiyle mahiyeti tam idrak edilemeyen Kur'anKur'an'ın söz konusu olduğu yerde akla gelen en temel bir mevzudur bu. Bugün piyasada varid ve vaki olan gerek bizzat vahy kavramı gerekse vahy ile elde edilen bilgi eksenindeki şüpheli ve tereddütlü yaklaşımlar, kitabın ilk bölümünde büyük bir vukufiyetle ele alınmış.
Neler Öğrendim?
Yaptığımız bu tesbitin sağlam bir zemine oturması için kısa bir iktibas yapmak isterim: 'Vahiy alma ameliyesindeki bu alız u ata (alıp verme) bizim için bir sırdır ve onu tam olarak izah edemiyoruz. Ancak belli benzetmelerle anlamaya ve anlatmaya çalışıyoruz. Mesela, reseptörler (alıcı aletler) mors alfabesiyle gönderilen değişik sinyalleri harflere ve kelimelere çevirir. Her gelen sinyal bir harfe, kelimeye denk düşer. Reseptörün başındaki görevli kim olursa olsun belli sinyallerden belirli bazı harf ve kelimeleri alır ve anlar. Vahiy meselesini de, anlamayı kolaylaştırmak için kullanabileceğimiz bu benzetme çerçevesinde değerlendirebiliriz. Hâşâ ve kellâ, teşbihte hata olmasın, Efendimiz'in (sas) mahiyetine yerleştirilen binlerce manevî reseptör vasıtasıyla her gelen İlâhî sinyal bir kelime olarak alınıyor. Bu inceliği kavrayamayan kimseler, "Efendimize vahiy mânâ olarak geliyor, o da mânâyı kelime kalıplarına ve şekillerine uyguluyor" diyorlar.
Meal, te'vil, tercüme ve tefsir kavramlarının teker teker ele alınıp, bu kavramların Kur'an'la münasebetinin ele alındığı bölüm de aynı çerçevede günümüz insanının bakış açısını düzeltecek ve düşünce istikameti kazandıracak derinlikte ele alınmış. Bir tanıtım yazısında özellikle bu bölümü öne çıkartmamın sebebi, Kur'an'ın tercümesinden tefsirine, ya da tercüme ile ibadetten hüküm çıkarmaya kadar uzanan tartışmalar. Bu bölümde yer alan yaklaşımları okuyunca sözü edilen tartışmalarda durmamız gerekli olan yeri çok daha net tesbit etme ve belirleme imkânına kavuşuyor insan. Yayınlanması Kur'an'ın nüzulünün 1400'üncü yılına denk gelen bu kitabın hayırlara vesile olmasını diliyorum.
Son bir not: Suat hocamız kitabın sonuç bölümünü 'neler anlattım' tarzıyla kaleme almış. Böylece kitabı okuyanlara 'neler öğrendim' diye kendini test etmesi için güzel bir fırsat sunmuş.
- tarihinde hazırlandı.