Heyman’ın Mertebeleri
Heymanı da tıpkı dehşet gibi üç kategoride tahlil etmek mümkündür:
1. Yolculuğun ilk merhalelerinde, acz u fakr, hisset ve değersizliğinin şuurunda olan sâlik, kadrini, kıymetini çok aşkın ekstra lütuflara mazhar olunca, Hz. Eyyûb gibi "senin hiçbir lütfundan müstağni kalamam" (Buharî, Gusl 20; Nesaî, Gusl 7; Müsned 2/314) deyip, ilâhî tecellilere sinesini açtıkça açarak "daha yok mu?" (Kaf, 30) mülâhazalarıyla köpürme mertebesidir ki, yoldakilerin ekserisinin, bu vadideki düşünce ve davranışlarını bu mertebeye ircâ etmek mümkündür.
2. Sâlikin, hâlihazırdaki hulûs ve istikbaldeki meziyetlerine avans mahiyetinde lütfedilen aşkın varidât karşısında, yeni bir idrak, taze bir ruh ve gerilmiş bir irade ile, o esnada kapısı aralanan acâib ve garâibi derin bir temâşâ zevkiyle seyredip "Rabbimiz, nurumuzu (ikmal ve) itmam buyur!" (Tahrim, 8) diyerek, ciddi bir azim ve tam bir metafizik gerilimle, elde edilen mazhariyetlerin ötesine hâhiş duyma ruh hâletidir ve
"Parmağım aşkın balına
Bandıkça bandım bir su ver" (Gedâi)
sözleri, bu seviye ile alâkalı söylenmiş güzel sözlerdendir.
3. Heymanü'l-fenadır ki; sâlik, hâlî veya zevkî olarak kadem-nazar vahdetine ulaşır ve kâinatı fena ve zeval ufkundan müşahedeye başlar.. derken her an değişik bir buudda "bekâ billah" tecellileri duyar.. artık varlığı bütünüyle görmez olur ve ihsan mertebesinin bir varidâtı olarak görüldüğünü tam hisseder ve görebileceği şevkiyle de coşar.
Tabiî bütün bunlar, imanın gücü, yakînin derinliği, kalbî muamelenin devamı ve ahvâl-i sadıkanın da temâdisi nisbetinde zuhur ederler ki, bu evsafın tam temsil edilmesi de yine Hz. Ruh-i Seyyidi'l-Enâm'ın tebaiyetine bağlıdır, O'na bağlılığın tam hissedilmediği ahvalde, zuhur eden fevkalâdelikler çok defa insanı aldatabilir. Tâlib-i feyz-i Hüdâ olanlar, mutlaka Hz. Muhammed (sallâllahu aleyhi ve sellem) halkasına girmeli; âşık-ı nûr-u Hüdâ olanlar da behemehal o halkanın ritmine uymalıdırlar.
- tarihinde hazırlandı.