İkinci Durum
İkinci durum ve disiplin açısından şunlar söylenebilir; tezkiyesiz "nefs-i emmare"si bulunması itibariyle insan, bir lahza bile gönlünden çıkarmaması gereken en hayatî mevzuları sık sık unutabilir, hattâ bazen onları hatırlamak dahi istemez; buna mukabil, hiç hatırlanmaması gerekli olan hususları da bir türlü gönlünden söküp atamaz. Halbuki o, her zaman, Allah rızası istikametinde hizmeti, amelde ciddiyeti, çevresindeki kimselere karşı sorumluluğunu, ölümü ve ölüm ötesini düşünmeli; buna mukabil, her türlü kini, nefreti, ihtirası, nefsanî haz ve arzuları ruhundan söküp atmalıdır ki; içindeki ruhanîliği söndürmesin, şeytânîliği de hortlatmasın.
Evet, yoldakiler olarak bizim için her zaman, Allah'a iman ve O'nun rızası çizgisinde yaşamayı ganimet bilmemiz; bütün duygu, düşünce ve davranışlarımızla O'nu memnun etmeye yönelmemiz; her yerde ve her zaman hayatımızı O'nun maiyyetine bağlamamız.. ve bu sırlı maiyyet sayesinde -ki
"Burada gizli biri var, sen kendini yalnız sanma" (Mevlânâ)
fehvasınca- her lahza ayrı bir münasebet bulup Onunla gönül irtibatımızı sıkı tutarak, sınırlılığımızı aşıp sınırsızlığa yürümemiz, damlayı deryaya döndürüp cüz 'de küllün esrarına talip olmamız bizim için birer esastır. Hayatımızı bu esaslar dairesinde sürdürebildiğimiz ölçüde, olmaz gibi görünen şeyler zamanla birer birer aşılır, cüzler küllün aks-i sedası ve aynası haline gelir, yoklar varlık rengine bürünür, reşha kamerin önüne geçer, toprak semalar kadar ulvileşir ve zerre gibi çok küçük mahiyetler kâinatlar kadar genişler
Aşıklar Sultanı Mevlâna bu mülahazayı ifade sadedinde: - Denizin yolunu bulmuş bir küpün önünde, ırmaklar secdeye varırlar." der ve bize kendi varlık hendesemizi aşmamızı, ruhumuzun o sırlı potansiyel vüs'atine ulaşmamızı salıklar.
- tarihinde hazırlandı.