Lëvizja Gylen plotëson vakuumin e modernizmit
Në librin e tij "Fethullah Gylen dhe lëvizja në 100 pyetje", Prof. Dr. Doğu Ergil shpalos komente dhe analiza shumë të rëndësishme në lidhje me ekzistencën sociologjike të kësaj lëvizjeje. Duke nënvizuar prirjet "e formimit të një grupi" në aspektin sociologjik, Ergil në pjesën e fundit të librit na mundëson një lexim më të qartë të ekzistencës së lëvizjes në një rrafsh shoqëror. Pasi është takuar dy herë me Gylenin për arsye pune, Ergil flet për dimensionin e ri të lëvizjes dhe përballjen me Turqinë e re.
Si ju lindi ideja e studimit të lëvizjes?
Fenomeni Gylen shikohet si një rrezik për rregullin e vendosur në shoqërinë tonë. Dy botët ndihen të shqetësuara dhe jetojnë me frikën "e lindjes së një rryme të re Islame". Megjithëse nuk arrijnë të shohin se kjo është vetëm "new age Islam" ose "komentimi i islamit në shekullin e ri". Kjo nuk do të thotë ndryshimi i Islamit. Çfarë kuptimi merr besimi i një personi i cili ndryshon në varësi të ndryshimit të kushteve? Fethullah Gylen është një person i cili e ka mbushur këtë vakum. Dhe kjo lëvizje është lëvizja e vullnetarëve të cilët pasqyrojnë një sjellje të përshtatshme me ato analiza. Prandaj duhet analizuar. Unë këtë e quaj si produktin më të madh eksport të Turqisë".
Ne njohim interesin e treguar nga Gyleni për shkencat sociale. Çfarë keni vëzhguar ju tek ai si një sociolog duke përfshirë këtu dhe gjuhën e tij sociologjike?
Krahas temave fetare ai është një njeri shumë i formuar edhe në fusha tjera. Kjo më gëzoi shumë. Sepse ditëve të sotme kërkohen 'klerikë intelektualë'. Gylen ka arritur t'ia paraqesë identitetin e tij një mase të gjerë. Ajo masë gjendet në botën e ndryshuar, në Turqinë e ndryshuar. Turqia ndodhet nën ndikimin e një presioni diagonal. Bota po ndryshon dhe ajo duhet t'i përshtatet këtij ndryshimi. Fshati transferohet në qytet, tradicionalja modernizohet. Kjo masë faktikisht është si e shastisur nën presionin e kaq shumë presioneve diagonale. Kodet e sjelljeve ndryshojnë vlerat. Ndërkohë që horizontet intelektuale janë fshat apo krahinë kthehen në qytet të madh, në botën e ndryshuar. Nuk është e lehtë t'i përshtatesh. Kërkohet një udhërrëfyes i fortë dhe i mirinformuar. Dhe e dyta një grup tek i cili të mbështeteni.
Parë nga ky këndvështrim, a mendoni se Lëvizja Gylen përmban një anë përshpejtuese të lëvizjes shoqërore vertikale në Turqi?
Në të vërtetë, rëndësia dhe ndikimi i saj buron prej këtu. Gyleni u tregua realist përsa i përket lehtësimit dhe nxori rezultate. Dha këshilla shumë praktike. "Bashkohuni dhe shtoni diturinë, informacionin tuaj'. Së dyti: "Mos u bëni tregtarë të vegjël, bashkohuni dhe prodhoni. Nëse ju duhen para, mos ia shtrini dorën askujt. Krijoni një burim të ardhurash. Shkoni dhe tejkaloni kufijtë ndërkombëtarë", tha ai. Nuk është e lehtë që fshatari të përshtatet me botën. Lëvizja Gylen e arriti këtë brenda një brezi. Këtu është e rëndësishme dhe besueshmëria, siguria e atmosferës. Pasi filluan të korrin sukseset e para ndikimi i tyre nisi të rritej.
Pikërisht në këtë pikë, në pikën e përhapjes jashtë vendit, je i detyruar të kontaktosh me burokracinë. A është e drejtë ta quajmë këtë lidhje si një "marrëdhënie politike"?
Tjetër gjë është burokratizimi dhe tjetër është fillimi i një marrëdhënieje pa kontradikta me burokracinë. Nëse lëvizja burokratozihet, atëherë humbet cilësinë. Sepse kjo është një lëvizje vullnetare. Është pikërisht vullnetarizmi ai që mundëson dinamikën e saj. Dhe zyra drejtuese do kthehej në një zyrë politike. Gyleni është në dijeni të këtij fakti dhe e pengon atë. Ai vetë pohon se "nuk kanë asnjë mosmarrëveshje apo grindje me shtetin". Ai pasqyron në mënyrë krejt të qartë dhe të kuptueshme se qëndresa përballë abuzimeve të shtetit është një e drejtë njerëzore dhe domosdoshmëri e demokracisë. Dhe deklarata e tij në referendum ishte: edhe të vdekurit të përdorin votën 'Po'.
Në librin tuaj ju nënvizoni përhapjen e prirjes për të krijuar një grup nga aspekti sociologjik në Turqi dhe mbarë botën...
Njeriu ndodhet ballë për ballë me shtetin në shoqërinë publike. Nëse nuk do të ekzistonin institucionet ndërmjetëse atëherë do ngelej i zhveshur, i vetmuar dhe i pambrojtur. Për këtë arsye duke vendosur institucionet ndërmjetëse krijohen vetvetiu organizata vullnetarësh të cilat mund të përballojnë shpenzimet e tyre. Shenja treguese e modernizimit të një shoqërie janë komunitetet. Nëse komunitetet nuk janë të izoluara arrijnë të japin garancinë e një shoqërie të fuqishme dhe të një individi të formuar. Prandaj komuniteti, grupi është shumë i rëndësishëm.
A mendoni se ekziston një lidhje mes modernizimit të kodeve kulturore me këndvështrimin vlerësues të shtetit që paraqet Gyleni?
Fethullah Gylen është lideri i një shoqërie civile. Përballja e një shoqërie civile me strukturën e një shteti autoritar është e pashmangshme. Ky fërkim rritet me insistimin në krijimin e një strukture alternative socio-kulturore. Gylen, kërkoi të krijonte një strukturë shoqërore alternative pa i rënë ndesh shtetit. Por ai e kuptoi shumë herët se politizimi i lëvizjes do ta dëmtonte edhe shtetin edhe vetë ndjekësit e saj. Ana kulturore është kjo: të pengohet shtypja e njeriut ndërmjet rrotës së shoqërisë moderne duke ruajtur dhe pa cenuar moralin e njeriut modern. Unë mendoj se ai ka arritur ta përcaktojë shumë mirë këtë boshllëk. Duke vepruar kështu, duke forcuar individin ai kuptoi se një individ i sigurt do të kërkojë të drejtat e veta dhe do të përshtatet me demokratizimin e shoqërisë dhe do të zërë vendin e tij në mes të shumëllojshmërisë kulturore. Kjo nuk është një lëvizje kundër shtetit. Por një qëndrim alternativ përballë strukturës autoritare të shtetit. Megjithëse shteti ka reaguar ndaj këtij qëndrimi, shoqëria mbajti anën e saj.
Nisur nga kjo pikë a mendoni se lëvizja Gylen është një 'qendër e madhe tërheqëse'?
Po, pikërisht ashtu është. Shoqëria kërkon pranimin e 'shumicës' së refuzuar. Heqjen e pabarazisë mes grupeve të ndryshme dhe ruajtjen e të njëjtës distance me to nga ana e shtetit. Në të njëjtën kohë kërkon pasqyrimin e një elasticiteti në përballjen me mendimet e të gjithëve përsa kohë nuk shkelin ligjet dhe jo drejtimin nga një ideologji e vetme. Duke marrë parasysh këtë prirje të shoqërisë Lëvizja Gylen arriti të forcohej edhe të përcaktonte vendin e saj brenda sistemit duke lëvizur në drejtimin e rrjedhës historike. Dhe këtë e realizoi pa pasur mosmarrëveshje me shtetin.
Sipas jush ku qëndron boshti kryesor i reagimit të shtetit dhe shtresës laike ndaj Lëvizjes Gylen?
Pasiguria e shtetit lind nga koncepti i kontrollimit të çdo gjëje, ekzistenca e një aktori të vetëm të ndryshimit dhe nga njëanshmëria e drejtimit. Shteti do të vepronte njëlloj edhe nëse Lëvizja Gylen do ishte e majtë. Ekziston dhe një lloj paragjykimi ndaj fesë. Shtresa laike ka ndikuar aq shumë tek ne saqë na ka bërë të mendojmë se 'feja kërkon pushtetin e saj'. Megjithëse e vetme ajo nuk e ka një fuqi të tillë. Nëse i hedhim një shikim historisë islame do të shohim se nacionalizmi nuk ka ekzistuar ndonjëherë. Ka pasur rryma të majta, por janë shuar. Nuk ekziston asnjë ideologji tjetër mbështetëse e cila të mbledhë njerëzit. As ndonjë projekt politik. Atëherë nga kjo kuptojmë se shtresa të ndryshme përpiqen ta realizojnë këtë duke i ngarkuar fesë që është shfaqur shumë më herët se nacionalizmi një projekt politik. Kjo nuk është një thënie e fesë por rezultat i kërkimit politik. Të njëjtën gjë mendoj dhe për shaminë. Shteti dhe shtresa laike nuk merren me shaminë por me të mbuluarën. Sepse e mbuluara tashmë ka filluar të tregojë veten në të gjitha fushat e suksesit të shtresës laike. Ato dalin kundër nga frika e humbjes së ndikimit në këto fusha. Dhe kjo quhet një luftë pushteti. Nëse vërejmë statistikat, 70 % e femrave turke janë të mbuluara. Kur u drejtoni pyetjen "a i shikoni si një simbol politik? ato të cilët përgjigjen 'po' nuk përbëjnë as 1% të popullsisë. Në shoqëri nuk ekziston kaos apo grindje. Politika e shndërron këtë në një grindje.
"Guximi" është ndoshta një nga hapat më të rëndësishëm psikologjik të civilizimit. Të arrish të shprehesh dhe të kesh kurajë të thuash fjalën tënde kundër parullës zyrtare. A mendoni se 'Bujaria moderne' ndikon në shfaqjen e këtij guximi?
Fjala guxim është shumë e rëndësishme. Është hera e parë që më bëhet një pyetje e tillë. Dhe ndoshta kjo është një nga përgjigjet më të nënvizuara. Guximin mund ta shprehni në dy mënyra. E para mund ta shprehësh përballë njerëzve të cilët kanë të njëjtin mendim me ty. Me peshën specifike brenda sistemit politik dhe shoqëror... e dyta e shpreh me epërsinë tënde morale dhe ideore. Çfarë thotë Fethullah Gylen? "Le të jemi bashkë në një botë e cila sa vjen e bëhet më e pamoralshme, e huaj. Le të flasim drejtë. Dhe të bëhemi pjesë e organizatave, aktiviteteve të cilat na shpëtojnë nga varfëria dhe dembelizmi ynë". Në këtë mënyrë ai servir një recetë shpirtërore dhe bën fjalë për krijimin e një rregulli të ri duke punuar, prodhuar, pasuruar. Këto këshilla mbushin vakuumin e krijuar nga modernizmi. Nëse shteti do kishte vepruar kështu jam i sigurt se do zgjidhej pjesa më e madhe e problemeve. Por nuk e bëri! Ndjekësit e Fethullah Gylenit e realizuan këtë. Është një fat i madh të shohësh suksesin dhe arritjen e këshillave të dhëna nga vetë lideri apo udhëheqësi shpirtëror.
- Publikuar më .